|
[3,5,1] Δαρεῖος δὲ καὶ ὁ ξὺν Δαρείῳ στρατὸς οὕτως ὅπως
τὴν ἀρχὴν ἐτάξαντο ἔμειναν τῆς νυκτὸς ξυντεταγμένοι,
ὅτι οὔτε στρατόπεδον αὐτοῖς περιεβέβλητο ἀκριβὲς καὶ
ἅμα ἐφοβοῦντο μή σφισι νύκτωρ ἐπιθοῖντο οἱ πολέμιοι.
καὶ εἴπερ τι ἄλλο, καὶ τοῦτο ἐκάκωσε τοῖς Πέρσαις ἐν
τῷ τότε τὰ πράγματα, ἡ στάσις ἡ πολλὴ ἡ ξὺν τοῖς
ὅπλοις καὶ τὸ δέος, ὅ τι περ φιλεῖ πρὸ τῶν μεγάλων
κινδύνων γίγνεσθαι, οὐκ ἐκ τοῦ παραυτίκα σχεδιασθέν,
ἀλλ' ἐν πολλῷ χρόνῳ μελετηθέν τε καὶ τὰς γνώμας
αὐτοῖς δουλωσάμενον.
| [3,5,1] CHAPITRE 5. Darius resta rangé en bataille toute la nuit. Il avait négligé de
fortifier son camp, et il craignait une surprise. Rien ne nuisit davantage à son
parti que cette longue attente sous les armes. Cette crainte qui se réveille à
l'approche d'un grand combat, avait depuis longtemps pénétré dans le coeur de
ses troupes.
| [3,5,2] Ἐτάχθη δὲ αὐτῷ ἡ στρατιὰ ὧδε. ἑάλω γὰρ ὕστερον
ἡ τάξις, ἥντινα ἔταξε Δαρεῖος, γεγραμμένη, ὡς λέγει
Ἀριστόβουλος. τὸ μὲν εὐώνυμον αὐτῷ κέρας οἵ τε
Βάκτριοι ἱππεῖς εἶχον καὶ ξὺν τούτοις Δάαι καὶ Ἀραχωτοί.
ἐπὶ δὲ τούτοις Πέρσαι ἐτετάχατο, ἱππεῖς τε
ὁμοῦ καὶ πεζοὶ ἀναμεμιγμένοι, καὶ Σούσιοι ἐπὶ Πέρσαις,
ἐπὶ δὲ Σουσίοις Καδούσιοι. αὕτη μὲν ἡ τοῦ
εὐωνύμου κέρως ἔστε ἐπὶ τὸ μέσον τῆς πάσης φάλαγγος
τάξις ἦν. κατὰ δὲ τὸ δεξιὸν οἵ τε ἐκ Κοίλης
Συρίας καὶ οἱ ἐκ τῆς μέσης τῶν ποταμῶν ἐτετάχατο,
καὶ Μῆδοι ἔτι κατὰ τὸ δεξιόν, ἐπὶ δὲ Παρθυαῖοι καὶ
Σάκαι, ἐπὶ δὲ Τόπειροι καὶ Ὑρκάνιοι, ἐπὶ δὲ Ἀλβανοὶ
καὶ Σακεσεῖναι, οὗτοι μὲν ἔστε ἐπὶ τὸ μέσον τῆς
πάσης φάλαγγος. κατὰ τὸ μέσον δέ, ἵνα ἦν βασιλεὺς
Δαρεῖος, οἵ τε συγγενεῖς οἱ βασιλέως ἐτετάχατο καὶ οἱ
μηλοφόροι Πέρσαι καὶ Ἰνδοὶ καὶ Κᾶρες οἱ ἀνάσπαστοι
καλούμενοι καὶ οἱ Μάρδοι τοξόται. Οὔξιοι δὲ καὶ Βαβυλώνιοι
καὶ οἱ πρὸς τῇ ἐρυθρᾷ θαλάσσῃ καὶ Σιττακηνοὶ
εἰς βάθος ἐπιτεταγμένοι ἦσαν. προετετάχατο δὲ
ἐπὶ μὲν τοῦ εὐωνύμου κατὰ τὸ δεξιὸν τοῦ Ἀλεξάνδρου
οἵ τε Σκύθαι ἱππεῖς καὶ τῶν Βακτριανῶν ἐς χιλίους
καὶ ἅρματα δρεπανηφόρα ἑκατόν. οἱ δὲ ἐλέφαντες
ἔστησαν κατὰ τὴν Δαρείου ἴλην τὴν βασιλικὴν καὶ
ἅρματα ἐς πεντήκοντα. τοῦ δὲ δεξιοῦ οἵ τε Ἀρμενίων
καὶ Καππαδοκῶν ἱππεῖς προετετάχατο καὶ ἅρματα
δρεπανηφόρα πεντήκοντα. οἱ δὲ Ἕλληνες οἱ μισθοφόροι
παρὰ Δαρεῖόν τε αὐτὸν ἑκατέρωθεν καὶ τοὺς ἅμα αὐτῷ
Πέρσας κατὰ τὴν φάλαγγα αὐτὴν τῶν Μακεδόνων ὡς
μόνοι δὴ ἀντίρροποι τῇ φάλαγγι ἐτάχθησαν.
| [3,5,2] Telles furent les dispositions de Darius : on retrouva ce plan après la
bataille, si l'on en croit Aristobule.
À la gauche la cavalerie de la Bactriane avec les Dahes et les Arachotes ; près
d'eux la cavalerie et l'infanterie persane confondues, Les Perses, appuyés sur
les Susiens, les Susiens sur les Cadusiens, s'étendaient depuis la pointe de
l'aile gauche jusqu'au milieu du corps de bataille.
À la droite, les Coelo-Syriens et les habitants de la Mésopotamie soutenus par
les Mèdes, ensuite les Parthes et les Saques ; enfin les Topyriens et les
Hyrcaniens touchant aux Albaniens et aux Sacesiniens qui venaient rejoindre le
centre où Darius paraissait au milieu de sa famille et des nobles de son empire,
entouré des Indiens, des Cariens Anapastes, et des archers Mardes.
Les Uxiens, les Babyloniens, les Sitaciniens et les habitants des bords de la
Mer rouge étaient rangés derrière sur une seconde ligne.
Darius avait protégé son aile gauche ; en face de la droite d'Alexandre, par la
cavalerie Scythe, mille Bactriens, et cent chars armés de faux. Cinquante autres
et la cavalerie de l'Arménie et de la Cappadoce étaient au devant de l'aile
droite. Un pareil nombre de chars armés de faux et les éléphants couvraient le
centre où Darius avait encore rassemblé autour de lui l'infanterie grecque à sa
solde, la seule qu'il put opposer à la phalange macédonienne.
| [3,5,3] Ἀλεξάνδρῳ δὲ ἡ στρατιὰ ἐκοσμήθη ὧδε. τὸ μὲν
δεξιὸν αὐτῷ εἶχον τῶν ἱππέων οἱ ἑταῖροι, ὧν προετέτακτο
ἡ ἴλη ἡ βασιλική, ἧς Κλεῖτος ὁ Δρωπίδου ἰλάρχης
ἦν, ἐπὶ δὲ ταύτῃ ἡ Γλαυκίου ἴλη, ἐχομένη δ' αὐτῆς
ἡ Ἀρίστωνος, ἐπὶ δὲ ἡ Σωπόλιδος τοῦ Ἑρμοδώρου,
ἐπὶ δὲ ἡ Ἡρακλείδου τοῦ Ἀντιόχου, ἐπὶ ταύτῃ δὲ ἡ
Δημητρίου τοῦ Ἀλθαιμένους, ταύτης δὲ ἐχομένη ἡ
Μελεάγρου, τελευταία δὲ τῶν βασιλικῶν ἰλῶν ἧς Ἡγέλοχος
ὁ Ἱπποστράτου ἰλάρχης ἦν. ξυμπάσης δὲ τῆς
ἵππου τῶν ἑταίρων Φιλώτας ἦρχεν ὁ Παρμενίωνος.
τῆς δὲ φάλαγγος τῶν Μακεδόνων ἐχόμενον τῶν ἱππέων
πρῶτον τὸ ἄγημα ἐτέτακτο τῶν ὑπασπιστῶν καὶ
ἐπὶ τούτῳ οἱ ἄλλοι ὑπασπισταί. ἡγεῖτο δὲ αὐτῶν Νικάνωρ
ὁ Παρμενίωνος. τούτων δὲ ἐχομένη ἡ Κοίνου
τοῦ Πολεμοκράτους τάξις ἦν, μετὰ δὲ τούτους ἡ Περδίκκου
τοῦ Ὀρόντου, ἔπειτα ἡ Μελεάγρου τοῦ Νεοπτολέμου,
ἐπὶ δὲ ἡ Πολυπέρχοντος τοῦ Σιμμίου, ἐπὶ δὲ
ἡ Ἀμύντου τοῦ Φιλίππου. ταύτης δὲ ἡγεῖτο Σιμμίας,
ὅτι Ἀμύντας ἐπὶ Μακεδονίας ἐς ξυλλογὴν στρατιᾶς
ἐσταλμένος ἦν. τὸ δὲ εὐώνυμον τῆς φάλαγγος τῶν
Μακεδόνων ἡ Κρατεροῦ τοῦ Ἀλεξάνδρου τάξις εἶχε,
καὶ αὐτὸς Κρατερὸς ἐξῆρχε τοῦ εὐωνύμου τῶν πεζῶν.
καὶ ἱππεῖς ἐχόμενοι αὐτοῦ οἱ ξύμμαχοι, ὧν ἡγεῖτο
Ἐριγύϊος ὁ Λαρίχου. τούτων δὲ ἐχόμενοι ὡς ἐπὶ τὸ
εὐώνυμον κέρας οἱ Θεσσαλοὶ ἱππεῖς, ὧν ἦρχε Φίλιππος
ὁ Μενελάου. ξύμπαν δὲ τὸ εὐώνυμον ἦγε Παρμενίων
ὁ Φιλώτα, καὶ ἀμφ' αὐτὸν οἱ τῶν Φαρσαλίων ἱππεῖς
οἱ κράτιστοί τε καὶ πλεῖστοι τῆς Θεσσαλικῆς ἵππου
ἀνεστρέφοντο.
| [3,5,3] Alexandre disposa son armée dans l'ordre suivant : Sa droite était composée de
la cavalerie des Hétaires ; au premier rang la compagnie royale, sous les ordres
de Clitus : ensuite celles de Glaudias, d'Ariston, de Sopolide, d'Héraclite, de
Démétrius, de Méléagre, et enfin d'Hégéloque. Philotas eut le commandement
général de cette cavalerie.
Elle était appuyée sur l'infanterie, formée de la phalange macédonienne : on y
distinguait l'Agéma, les Hypaspistes conduits par Nicanor ; les bataillons de
Coenus, de Perdiccas, de Méléagre, de Polysperchon, d'Amyntas, qui, envoyé en
Macédoine pour des recrues, avait été remplacé alors par Simias.
À la gauche de la phalange, la troupe de Cratérus. Il commandait toute
l'infanterie de cette aile, et Parménion en dirigeait toute la cavalerie
composée des alliés sous les ordres d'Erigius, et des chevaux Thessaliens sous
ceux de Philippe. Parménion avait autour de lui l'élite thessalienne, les Pharsaliens.
| [3,5,4] Ἡ μὲν ἐπὶ μετώπου τάξις Ἀλεξάνδρῳ ὧδε κεκόσμητο.
ἐπέταξε δὲ καὶ δευτέραν τάξιν ὡς εἶναι τὴν
φάλαγγα ἀμφίστομον. καὶ παρηγγέλλετο τοῖς ἡγεμόσι
τῶν ἐπιτεταγμένων, εἰ κυκλουμένους τοὺς σφῶν πρὸς
τοῦ Περσικοῦ στρατεύματος κατίδοιεν, ἐπιστρέψαντας
ἐς τὸ ἔμπαλιν δέχεσθαι τοὺς βαρβάρους. ἐς ἐπικαμπὴν
δέ, εἴ που ἀνάγκη καταλαμβάνοι ἢ ἀναπτύξαι ἢ ξυγκλεῖσαι
τὴν φάλαγγα, κατὰ μὲν τὸ δεξιὸν κέρας ἐχόμενοι
τῆς βασιλικῆς ἴλης τῶν Ἀγριάνων ἐτάχθησαν οἱ ἡμίσεες,
ὧν ἡγεῖτο Ἄτταλος, καὶ μετὰ τούτων οἱ Μακεδόνες
οἱ τοξόται, ὧν Βρίσων ἦρχεν, ἐχόμενοι δὲ τῶν
τοξοτῶν οἱ ἀρχαῖοι καλούμενοι ξένοι καὶ ἄρχων τούτων
Κλέανδρος. προετάχθησαν δὲ τῶν τε Ἀγριάνων
καὶ τῶν τοξοτῶν οἵ τε πρόδρομοι ἱππεῖς καὶ οἱ Παίονες,
ὧν Ἀρέτης καὶ Ἀρίστων ἡγοῦντο. ξυμπάντων δὲ προτεταγμένοι
ἦσαν οἱ μισθοφόροι ἱππεῖς, ὧν Μενίδας
ἦρχε. τῆς δὲ βασιλικῆς ἴλης καὶ τῶν ἄλλων ἑταίρων
προτεταγμένοι ἦσαν τῶν τε Ἀγριάνων καὶ τῶν τοξοτῶν
οἱ ἡμίσεες, καὶ οἱ Βαλάκρου ἀκοντισταί. οὗτοι κατὰ
<τὰ> ἅρματα τὰ δρεπανηφόρα ἐτετάχατο. Μενίδᾳ δὲ
καὶ τοῖς ἀμφ' αὐτὸν παρήγγελτο, εἰ περιϊππεύοιεν οἱ
πολέμιοι τὸ κέρας σφῶν, ἐς πλαγίους ἐμβάλλειν αὐτοὺς
ἐπικάμψαντας. τὰ μὲν ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ κέρως οὕτως
ἐτέτακτο Ἀλεξάνδρῳ. κατὰ δὲ τὸ εὐώνυμον ἐς ἐπικαμπὴν
οἵ τε Θρᾷκες ἐτετάχατο, ὧν ἡγεῖτο Σιτάλκης, καὶ
ἐπὶ τούτοις οἱ ξύμμαχοι ἱππεῖς, ὧν ἦρχε Κοίρανος,
ἐπὶ δὲ οἱ Ὀδρύσαι ἱππεῖς, ὧν ἡγεῖτο Ἀγάθων ὁ Τυρίμμα.
ξυμπάντων δὲ ταύτῃ προετάχθη ἡ ξενικὴ ἵππος
ἡ τῶν μισθοφόρων, ὧν Ἀνδρόμαχος ὁ Ἱέρωνος ἦρχεν.
ἐπὶ δὲ τοῖς σκευοφόροις οἱ ἀπὸ Θρᾴκης πεζοὶ ἐς φυλακὴν
ἐτάχθησαν. <ἦν δὲ> ἡ πᾶσα στρατιὰ Ἀλεξάνδρου
ἱππεῖς μὲν ἐς ἑπτακισχιλίους, πεζοὶ δὲ ἀμφὶ τὰς τέσσαρας μυριάδας.
| [3,5,4] Tel était le front de la bataille. Derrière s'étendait une seconde ligne mobile
dont les chefs avaient ordre de faire volte face, si les Perses tentaient
d'envelopper l'armée ; ils devaient étendre ou resserrer leur phalange au besoin.
À la droite, près les compagnies royales, étaient disposés la moitié des Agriens
sous les ordres d'Attalus, ensuite les archers macédoniens sous ceux de Brison,
soutenus des vieilles bandes étrangères conduites par Cléandre. Devant les
Agriens on avait jeté la cavalerie légère et les Péones, commandés par Arétès et
Ariston, et en avant était la cavalerie étrangère sous Ménidas. Le front de
l'aile droite était couvert par l'autre moitié dès Agriens, des hommes de traits
et des frondeurs sous Balacre, en face des chars armés de faux. Ménidas et sa
troupe eurent l'ordre de prendre l'ennemi en flanc, s'il cherchait à les
tourner. Telle était la disposition de l'aile droite.
À la pointe de l'aile gauche, sur un front oblique, les Thraces de Sitalcès, la
cavalerie alliée conduite par Coeranus, et celle des Odrisiens par Agathon ; en
avant la cavalerie des étrangers à la solde, sous Andromaque ; l'infanterie
thracienne couvrait les bagages.
Toute l'armée d'Alexandre montait à sept mille chevaux et quarante mille
hommes de pied.
| [3,5,5] Ὡς δὲ ὁμοῦ ἤδη τὰ στρατόπεδα ἐγίγνετο, ὤφθη
Δαρεῖός τε καὶ οἱ ἀμφ' αὐτόν, οἵ τε μηλοφόροι Πέρσαι
καὶ Ἰνδοὶ καὶ Ἀλβανοὶ καὶ Κᾶρες οἱ ἀνάσπαστοι
καὶ οἱ Μάρδοι τοξόται, κατ' αὐτὸν Ἀλέξανδρον τεταγμένοι
καὶ τὴν ἴλην τὴν βασιλικήν. ἦγε δὲ ὡς ἐπὶ τὸ
δεξιὸν τὸ αὑτοῦ Ἀλέξανδρος μᾶλλον, καὶ οἱ Πέρσαι
ἀντιπαρῆγον, ὑπερφαλαγγοῦντες πολὺ ἐπὶ τῷ σφῶν
εὐωνύμῳ. ἤδη τε οἱ τῶν Σκυθῶν ἱππεῖς παριππεύοντες
ἥπτοντο τῶν προτεταγμένων τῆς Ἀλεξάνδρου
τάξεως καὶ Ἀλέξανδρος ἔτι ὅμως ἦγεν ἐπὶ δόρυ, καὶ
ἐγγὺς ἦν τοῦ ἐξαλλάσσειν τὸν ὡδοποιημένον πρὸς τῶν
Περσῶν χῶρον. ἔνθα δὴ δείσας Δαρεῖος μὴ προχωρησάντων
ἐς τὰ οὐχ ὁμαλὰ τῶν Μακεδόνων ἀχρεῖά σφισι
γένηται τὰ ἅρματα, κελεύει τοὺς προτεταγμένους τοῦ
εὐωνύμου περιϊππεύειν τὸ κέρας τὸ δεξιόν, ἧ Ἀλέξανδρος
ἦγε, τοῦ μηκέτι προσωτέρω αὐτοὺς ἐξάγειν τὸ
κέρας. τούτου δὲ γενομένου Ἀλέξανδρος ἐμβάλλειν
κελεύει ἐς αὐτοὺς τοὺς μισθοφόρους ἱππέας, ὧν Μενίδας
ἡγεῖτο. ἀντεκδραμόντες δὲ ἐπ' αὐτοὺς οἵ τε Σκύθαι
ἱππεῖς καὶ τῶν Βακτρίων οἱ ξυντεταγμένοι τοῖς
Σκύθαις τρέπουσιν ὀλίγους ὄντας πολλῷ πλείονες.
Ἀλέξανδρος δὲ τοὺς περὶ Ἀρέτην τε, τοὺς Παίονας,
καὶ τοὺς ξένους ἐμβαλεῖν τοῖς Σκύθαις ἐκέλευσε. καὶ
ἐγκλίνουσιν οἱ βάρβαροι. Βάκτριοι δὲ οἱ ἄλλοι πελάσαντες
τοῖς Παίοσί τε καὶ ξένοις τούς τε σφῶν φεύγοντας
ἤδη ἀνέστρεψαν ἐς τὴν μάχην καὶ τὴν ἱππομαχίαν
ξυστῆναι ἐποίησαν. καὶ ἔπιπτον μὲν πλείονες
τῶν Ἀλεξάνδρου, τῷ τε πλήθει τῶν βαρβάρων βιαζόμενοι
καὶ ὅτι αὐτοί τε οἱ Σκύθαι καὶ οἱ ἵπποι αὐτοῖς
ἀκριβέστερον εἰς φυλακὴν πεφραγμένοι ἦσαν. ἀλλὰ
καὶ ὣς τάς τε προσβολὰς αὐτῶν ἐδέχοντο οἱ Μακεδόνες
καὶ βίᾳ κατ' ἴλας προσπίπτοντες ἐξώθουν ἐκ τῆς τάξεως.
| [3,5,5] Les armées s'étant approchées, Darius et le centre qu'il occupait se trouvèrent
en face d'Alexandre et des compagnies royales. Alexandre appuie sur sa droite ;
les Perses suivent ce mouvement et font déborder leur aile gauche.
Déjà la cavalerie scythe atteignait celle qui couvrait le front d'Alexandre,
sans qu'il s'en occupât ; il suivait sa direction, et il était déjà arrivé à
l'endroit du terrain aplani par les Perses, lorsque Darius, craignant que les
Macédoniens ne vinssent à s'étendre sur un sol plus inégal où ses chars armés de
faux ne pourraient rouler, ordonne à ceux qui couvraient son aile gauche
d'investir la droite de l'ennemi pour empêcher Alexandre de s'étendre. Celui-ci
les fait attaquer par Ménidas. Cependant la cavalerie des Scythes et des
Bactriens se porte à leur rencontré en plus grand nombre ; Alexandre la fait
charger par le corps d'Aretès, les Péones et les étrangers.
Les Barbares plient ; des Bactriens, accourant à leur secours, les ramènent au
combat, qui devient sanglant. Les Macédoniens y perdent beaucoup de monde,
l'ennemi ayant sur eux l'avantage du nombre, et la cavalerie Scythe celui des
armes défensives. Cependant ils soutiennent le choc avec courage, et, réunissant
leurs forces, ils mettent l'ennemi en désordre.
| [3,5,6] Καὶ ἐν τούτῳ τὰ ἅρματα τὰ δρεπανηφόρα ἐφῆκαν
οἱ βάρβαροι κατ' αὐτὸν Ἀλέξανδρον, ὡς ἀναταράξοντες
αὐτῷ τὴν φάλαγγα. καὶ ταύτῃ μάλιστα ἐψεύσθησαν.
τὰ μὲν γὰρ εὐθὺς ὡς προσεφέρετο κατηκόντισαν οἵ τε
Ἀγριᾶνες καὶ οἱ ξὺν Βαλάκρῳ ἀκοντισταὶ οἱ προτεταγμένοι
τῆς ἵππου τῶν ἑταίρων. τὰ δὲ τῶν ῥυτήρων
ἀντιλαμβανόμενοι τούς τε ἀναβάτας κατέσπων καὶ τοὺς
ἵππους περιϊστάμενοι ἔκοπτον. ἔστι δὲ ἃ καὶ διεξέπεσε
διὰ τῶν τάξεων. διέσχον γάρ, ὥσπερ παρήγγελτο αὐτοῖς,
ἵνα προσέπιπτε τὰ ἅρματα. καὶ ταύτῃ μάλιστα ξυνέβη
αὐτά τε σῶα καὶ οἷς ἐπηλάθη ἀβλαβῶς διελθεῖν. ἀλλὰ
καὶ τούτων οἵ τε ἱπποκόμοι τῆς Ἀλεξάνδρου στρατιᾶς
καὶ οἱ ὑπασπισταὶ οἱ βασιλικοὶ ἐκράτησαν.
| [3,5,6] Alors les Barbares font rouler contre Alexandre les chars armés de faux pour
rompre sa phalange ; mais leur espoir fut trompé. En effet, dès qu'ils s'ébranlaient,
les Agriens et les frondeurs de Balacre faisaient pleuvoir sur les conducteurs une grêle de traits,
les précipitaient des chars, saisissaient les rênes et tuaient les chevaux.
Quelques-uns uns traversèrent les rangs, qui s'étaient ouverts à leur passage,
suivant l'ordre d'Alexandre ; ils ne reçurent et ne firent aucun dommage ; ils
tombèrent au pouvoir des Hypaspistes et des Hippocomes.
| [3,5,7] Ὡς δὲ Δαρεῖος ἐπῆγεν ἤδη τὴν φάλαγγα πᾶσαν,
ἐνταῦθα Ἀλέξανδρος Ἀρέτην μὲν κελεύει ἐμβαλεῖν τοῖς
περιϊππεύουσι τὸ κέρας σφῶν τὸ δεξιὸν ὡς ἐς κύκλωσιν.
αὐτὸς δὲ τέως μὲν ἐπὶ κέρως τοὺς ἀμφ' αὑτὸν
ἦγε, τῶν δὲ ἐκβοηθησάντων ἱππέων τοῖς κυκλουμένοις
τὸ κέρας τὸ δεξιὸν παραρρηξάντων τι τῆς πρώτης φάλαγγος
τῶν βαρβάρων ἐπιστρέψας κατὰ τὸ διέχον καὶ
ὥσπερ ἔμβολον ποιήσας τῆς τε ἵππου τῆς ἑταιρικῆς
καὶ τῆς φάλαγγος τῆς ταύτῃ τεταγμένης ἦγε δρόμῳ
τε καὶ ἀλαλαγμῷ ὡς ἐπὶ αὐτὸν Δαρεῖον. καὶ χρόνον
μέν τινα ὀλίγον ἐν χερσὶν ἡ μάχη ἐγένετο. ὡς δὲ οἵ
τε ἱππεῖς οἱ ἀμφὶ Ἀλέξανδρον καὶ αὐτὸς Ἀλέξανδρος
εὐρώστως ἐνέκειντο ὠθισμοῖς τε χρώμενοι καὶ τοῖς
ξυστοῖς τὰ πρόσωπα τῶν Περσῶν κόπτοντες, ἥ τε φάλαγξ
ἡ Μακεδονικὴ πυκνὴ καὶ ταῖς σαρίσσαις πεφρικυῖα
ἐμβεβλήκει ἤδη αὐτοῖς, καὶ πάντα ὁμοῦ τὰ δεινὰ
καὶ πάλαι ἤδη φοβερῷ ὄντι Δαρείῳ ἐφαίνετο, πρῶτος
αὐτὸς ἐπιστρέψας ἔφευγεν. ἐφοβήθησαν δὲ καὶ οἱ
περιϊππεύοντες τῶν Περσῶν τὸ κέρας ἐμβαλόντων ἐς αὐτοὺς
εὐρώστως τῶν ἀμφὶ Ἀρέτην.
Ταύτῃ μὲν δὴ τῶν Περσῶν φυγὴ καρτερὰ ἦν, καὶ
οἱ Μακεδόνες ἐφεπόμενοι ἐφόνευον τοὺς φεύγοντας.
| [3,5,7] Darius ébranle toute son armée. Alexandre pousse à la tête de son aile droite et
ordonne à Aretès de se porter sur la cavalerie ennemie prête à la tourner. À
peine Alexandre vit le corps d'Aretès qui venait soutenir les siens ébranlés,
s'ouvrir les premiers rangs des Barbares, qu'il se précipite de ce côté.
Formant le coin avec la cavalerie des Hétaires et la phalange, il fond à pas
redoublés, et à grands cris, sur Darius. La mêlée dura peu ; Alexandre et sa
cavalerie pressent les Perses de toutes parts, les frappent au visage. La
phalange serrée, hérissée de fer, les accable. Darius lui-même sent redoubler
une terreur qu'il éprouvait depuis longtemps, il cède à Alexandre et fuit le
premier. La cavalerie perse, qui tournait l'aile droite des Macédoniens, est
mise en déroute par Aretès, qui en fait un grand carnage.
| [3,5,8] οἱ δὲ ἀμφὶ Σιμμίαν καὶ ἡ τούτου τάξις οὐκέτι ξυνεξορμῆσαι
Ἀλεξάνδρῳ δυνατοὶ ἐγένοντο ἐς τὴν δίωξιν,
ἀλλ' ἐπιστήσαντες τὴν φάλαγγα αὐτοῦ ἠγωνίζοντο, ὅτι
τὸ εὐώνυμον τῶν Μακεδόνων πονεῖσθαι ἠγγέλλετο.
καὶ ταύτῃ παραρραγείσης αὐτοῖς τῆς τάξεως κατὰ τὸ
διέχον διεκπαίουσι τῶν τε Ἰνδῶν τινες καὶ τῆς Περσικῆς
ἵππου ὡς ἐπὶ τὰ σκευοφόρα τῶν Μακεδόνων.
καὶ τὸ ἔργον ἐκεῖ καρτερὸν ἐγίγνετο. οἵ τε γὰρ Πέρσαι
θρασέως προσέκειντο ἀνόπλοις τοῖς πολλοῖς καὶ οὐ
προσδοκήσασιν ἐπὶ σφᾶς διεκπεσεῖσθαί τινας διακόψαντας
διπλῆν τὴν φάλαγγα, καὶ οἱ αἰχμάλωτοι βάρβαροι
ἐμβαλόντων τῶν Περσῶν ξυνεπέθεντο καὶ αὐτοὶ τοῖς
Μακεδόσιν ἐν τῷ ἔργῳ. τῶν δὲ ἐπιτεταγμένων τῇ
πρώτῃ φάλαγγι οἱ ἡγεμόνες ὀξέως μαθόντες τὸ γιγνόμενον
μεταβαλόντες, ἧπερ παρήγγελτο αὐτοῖς, τὴν τάξιν
ἐπιγίγνονται κατὰ νώτου τοῖς Πέρσαις, καὶ πολλοὺς
μὲν αὐτῶν αὐτοῦ ἀμφὶ τοῖς σκευοφόροις ξυνεχομένους
ἀπέκτειναν, οἱ δὲ αὐτῶν ἐγκλίναντες ἔφευγον. οἱ δ'
ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ κέρως τῶν Περσῶν οὔπω τῆς φυγῆς
τῆς Δαρείου ᾐσθημένοι περιϊππεύσαντες τὸ Ἀλεξάνδρου
εὐώνυμον κατὰ κέρας τοῖς ἀμφὶ τὸν Παρμενίωνα ἐνέβαλλον.
| [3,5,8] Simias, apprenant que l'aile gauche des Grecs a du désavantage, cesse de
suivre Alexandre et fait halte. En effet, le front ayant été ouvert, une partie de la
cavalerie indienne et persane s'était fait jour jusqu’aux bagages des
Macédoniens, où le désordre fut extrême. Les Perses y accablèrent les Grecs
surpris, sans armes, et qui ne pensaient pas que l'on pût rompre les deux lignes
qui les séparaient de l'ennemi. Ajoutez que les prisonniers qu'ils gardaient se
tournèrent contre eux. Les chefs de la seconde ligne, à la nouvelle de ce
désordre, font volte face, et, prenant les Perses à dos, en tuent une partie
embarrassée dans les bagages, et mettent le reste en fuite. L'aile droite de Darius qui
ignorait sa fuite, enveloppant la gauche d'Alexandre, prenait Parménion en flanc.
| [3,5,9] Καὶ ἐν τούτῳ ἀμφιβόλων τὰ πρῶτα γενομένων τῶν
Μακεδόνων πέμπει Παρμενίων παρ' Ἀλέξανδρον σπουδῇ
ἀγγελοῦντα, ὅτι ἐν ἀγῶνι ξυνέχεται τὸ κατὰ σφᾶς καὶ
βοηθεῖν δεῖ. ταῦτα ὡς ἐξηγγέλθη Ἀλεξάνδρῳ, τοῦ μὲν
διώκειν ἔτι ἀπετράπετο, ἐπιστρέψας δὲ ξὺν τῇ ἵππῳ
τῶν ἑταίρων ὡς ἐπὶ τὸ δεξιὸν τῶν βαρβάρων ἦγε
δρόμῳ. καὶ πρῶτα μὲν τοῖς φεύγουσι τῶν πολεμίων
ἱππεῦσι, τοῖς τε Παρθυαίοις καὶ τῶν Ἰνδῶν ἔστιν οἷς
καὶ Πέρσαις τοῖς πλείστοις καὶ κρατίστοις ἐμβάλλει.
καὶ ἱππομαχία αὕτη καρτερωτάτη τοῦ παντὸς ἔργου
ξυνέστη. ἐς βάθος τε γὰρ οἷα δὴ ἰληδὸν τεταγμένοι
ἀνέστρεφον οἱ βάρβαροι καὶ ἀντιμέτωποι τοῖς ἀμφ'
Ἀλέξανδρον ξυμπεσόντες οὔτε ἀκοντισμῷ ἔτι οὔτ' ἐξελιγμοῖς
τῶν ἵππων, ἥπερ ἱππομαχίας δίκη, ἐχρῶντο,
ἀλλὰ διεκπαῖσαι πᾶς τις τὸ καθ' αὑτόν, ὡς μόνην
ταύτην σωτηρίαν σφίσιν οὖσαν, ἐπειγόμενοι ἔκοπτόν τε
καὶ ἐκόπτοντο ἀφειδῶς, οἷα δὴ οὐχ ὑπὲρ νίκης ἀλλοτρίας
ἔτι, ἀλλ' ὑπὲρ σωτηρίας οἰκείας ἀγωνιζόμενοι.
καὶ ἐνταῦθα πίπτουσι μὲν ἀμφὶ ἑξήκοντα τῶν ἑταίρων
τοῦ Ἀλεξάνδρου, καὶ τιτρώσκεται Ἡφαιστίων τε αὐτὸς καὶ
Κοῖνος καὶ Μενίδας. ἀλλὰ ἐκράτησε καὶ τούτων Ἀλέξανδρος.
| [3,5,9] Dans le premier embarras, Parménion envoie prévenir Alexandre du danger
où il se trouve, et lui demande du secours.
Alexandre cesse de poursuivre l'ennemi, et, et revenant à la tête des Hétaires,
se porte vivement sur l'aile droite des Barbares, mais donne dans une partie de
la cavalerie ennemie qui fuyait, composée des Parthes, des Indiens et des Perses
les plus braves : le choc fut des plus terribles ; car les Barbares, se retirant
en ordre de marche et en masse, tombent sur Alexandre non plus à coups de
javelots ou en développant leurs manoeuvres accoutumées, mais en le pressant de
front et de tout le poids de leur choc, combattant en désespérés, comme des gens
qui ne disputent plus la victoire, mais leur propre vie.
Il périt dans cette action soixante Hétaires ; Héphestion, Coenus et Ménidas
furent blessés. Alexandre l'emporta.
| [3,5,10] Καὶ τούτων μὲν ὅσοι διεξέπαισαν διὰ τῶν ἀμφ'
Ἀλέξανδρον ἔφευγον ἀνὰ κράτος. Ἀλέξανδρος δὲ ἐγγὺς
ἦν προσμῖξαι ἤδη τῷ δεξιῷ κέρατι τῶν πολεμίων. καὶ
ἐν τούτῳ οἱ Θεσσαλοὶ ἱππεῖς λαμπρῶς ἀγωνισάμενοι
οὐχ ὑπελείποντο Ἀλεξάνδρῳ τοῦ ἔργου. ἀλλὰ ἔφευγον
γὰρ ἤδη οἱ ἀπὸ τοῦ δεξιοῦ κέρως τῶν βαρβάρων,
ὁπότε Ἀλέξανδρος αὐτοῖς ξυνέμιξεν, ὥστε ἀποτραπόμενος
Ἀλέξανδρος ἐς τὸ διώκειν αὖθις Δαρεῖον ἐξώρμησε.
καὶ ἐδίωξεν ἔστε φάος ἦν. καὶ οἱ ἀμφὶ Παρμενίωνα
τὸ καθ' αὑτοὺς διώκοντες εἵποντο. ἀλλὰ
Ἀλέξανδρος μὲν διαβὰς τὸν ποταμὸν τὸν Λύκον
κατεστρατοπέδευσεν αὐτοῦ, ὡς ἀναπαῦσαι ὀλίγον τούς τε
ἄνδρας καὶ τοὺς ἵππους. Παρμενίων δὲ τό τε στρατόπεδον
τῶν βαρβάρων εἷλε καὶ τὰ σκευοφόρα καὶ τοὺς
ἐλέφαντας καὶ τὰς καμήλους.
| [3,5,10] Il n'échappa que ceux qui se firent jour à travers ses rangs. Il arrive à l'aile droite ;
l'avantage était rétabli par la valeur de la cavalerie thessalienne, qui rendait la sienne inutile.
Il se remet à la poursuite de Darius, et ne s'arrête qu'à la nuit. Parménion poussait aussi
de son côté les fuyards. Alexandre, après avoir passé le Lycus, y campe pour faire rafraîchir
les chevaux et les soldats.
Parménion s'empare du camp des Barbares, de tout le bagage, des éléphants et des
chameaux.
| [3,5,11] Ἀλέξανδρος δὲ ἀναπαύσας τοὺς ἀμφ' αὑτὸν ἱππέας
ἔστε ἐπὶ μέσας νύκτας προὐχώρει αὖθις κατὰ σπουδὴν
ἐπ' Ἄρβηλα, ὡς Δαρεῖόν τε αἱρήσων ἐκεῖ καὶ τὰ χρήματα
καὶ τὴν ἄλλην κατασκευὴν τὴν βασιλικήν. καὶ
ἀφίκετο εἰς Ἄρβηλα τῇ ὑστεραίᾳ διώξας τοὺς πάντας
ἐκ τῆς μάχης σταδίους μάλιστα ἐς ἑξακοσίους. καὶ
Δαρεῖον μὲν οὐ καταλαμβάνει ἐν Ἀρβήλοις, ἀλλὰ ἔφευγεν
οὐδέν τι ἐλινύσας Δαρεῖος. τὰ χρήματα δὲ ἐγκατελήφθη
καὶ ἡ κατασκευὴ πᾶσα, καὶ τὸ ἅρμα τὸ Δαρείου
αὖθις ἐγκατελήφθη καὶ ἡ ἀσπὶς αὖθις καὶ τὰ
τόξα ἑάλω.
| [3,5,11] Alexandre, ayant laissé reposer sa troupe, part vers le milieu de la nuit pour
Arbelles, où il espère surprendre Darius et tous ses trésors. Il y arrive le
lendemain, après avoir poursuivi les fuyards l'espace de six cents stades.
Darius avait traversé Arbelles sans s'y arrêter, mais il y avait laissé ses
trésors, son char et ses armes, dont Alexandre s'empara.
| [3,5,12] Ἀπέθανον δὲ τῶν ἀμφ' Ἀλέξανδρον ἄνδρες μὲν ἐς
ἑκατὸν μάλιστα, ἵπποι δὲ ἔκ τε τῶν τραυμάτων καὶ
τῆς κακοπαθείας τῆς ἐν τῇ διώξει ὑπὲρ τοὺς χιλίους,
καὶ τούτων τῆς ἑταιρικῆς ἵππου σχεδόν τι οἱ ἡμίσεες.
τῶν βαρβάρων δὲ νεκρῶν μὲν ἐλέγοντο ἐς τριάκοντα
μυριάδας, ἑάλωσαν δὲ πολὺ πλείονες τῶν ἀποθανόντων
καὶ οἱ ἐλέφαντες καὶ τῶν ἁρμάτων ὅσα μὴ κατεκόπη
ἐν τῇ μάχῃ.
| [3,5,12] Alexandre ne perdit dans ce combat que cent hommes et environ mille chevaux
percés de coups ou excédés de fatigues. Presque la moitié de cette perte fut du
côté des Hétaires. Du côté des Barbares on compta, dit-on, trois cent mille
morts, et le nombre des prisonniers fut encore plus considérable. On s'empara
des éléphants et de tous les chars qui n'avaient point été brisés.
| [3,5,13] Τοῦτο τὸ τέλος τῇ μάχῃ ταύτῃ ἐγένετο ἐπὶ ἄρχοντος
Ἀθηναίοις Ἀριστοφάνους μηνὸς Πυανεψιῶνος.
καὶ Ἀριστάνδρῳ ξυνέβη ἡ μαντεία ἐν τῷ αὐτῷ μηνί, ἐν
ὅτῳ ἡ σελήνη ἐκλιπὴς ἐφάνη, τήν τε μάχην Ἀλεξάνδρῳ
καὶ τὴν νίκην γενέσθαι.
| [3,5,13] Telle fut l'issue de ce combat qui confirma la prédiction d'Aristandre.
| | |