[2,20] Ἅμα δὲ ἦρι ἀρχομένῳ Χοσρόης ὁ Καβάδου τὸ τρίτον στρατῷ μεγάλῳ ἐς γῆν τὴν Ῥωμαίων ἐσέβαλλε, ποταμὸν Εὐφράτην ἐν δεξιᾷ ἔχων. Κάνδιδος δὲ, ὁ Σεργιουπόλεως ἱερεὺς, ἐπειδὴ τὸν Μήδων στρατὸν ἄγχιστά που ἥκειν ἐπύθετο, δείσας περί τέ οἱ αὐτῷ καὶ τῇ πόλει, ἐπεὶ χρόνῳ τῷ ξυγκειμένῳ Χοσρόῃ τὰ ὡμολογημένα ὡς ἥκιστα ἐπετέλεσεν, ἐν τῷ τῶν πολεμίων στρατοπέδῳ γενόμενος παρῃτεῖτο Χοσρόην μή οἱ διὰ ταῦτα χαλεπῶς ἔχειν. χρήματα μὲν γὰρ οὐδεπώποτε αὐτῷ γεγονέναι, καὶ διὰ τοῦτο ἀρχὴν οὐδὲ βεβουλῆσθαι Σουρηνοὺς ῥύεσθαι, βασιλέα δὲ Ἰουστινιανὸν ὑπὲρ τούτων πολλὰ ἱκετεύσας ἀνόνητος αὐτοῦ γεγενῆσθαι. Χοσρόης δὲ αὐτὸν ἐν φυλακῇ ἔσχε, καὶ τὸ σῶμα πικρότατα αἰκιζόμενος διπλάσια {τὰ} χρήματα, ᾗπερ ξυνέκειτο, πράττειν ἠξίου. ὁ δὲ αὐτὸν ἐς Σεργιούπολιν τινὰς ἱκέτευε πέμψαι τὰ κειμήλια ξύμπαντα τοῦ ἐνταῦθα ἱεροῦ ληψομένους. καὶ ἐπεὶ κατὰ ταῦτα ὁ Χοσρόης ἐποίει, τῶν οἱ ἑπομένων τινὰς ὁ Κάνδιδος ξὺν αὐτοῖς ἔπεμψεν. οἱ μὲν οὖν Σεργιουπολῖται τοὺς παρὰ Χοσρόου σταλέντας τῇ πόλει δεξάμενοι τῶν κειμηλίων πολλὰ ἔδοσαν, ἄλλο οὐδὲν σφίσιν ἀπολελεῖφθαι ἰσχυριζόμενοι. Χοσρόης δὲ ταῦτά οἱ ἀποχρῆν οὐδαμῆ ἔφη, ἀλλ´ ἕτερα τούτων πλείω λαβεῖν ἐδικαίου. πέμπει τοίνυν τινὰς τῷ μὲν λόγῳ διερευνησομένους ἐς τὸ ἀκριβὲς τὰ τῆς πόλεως χρήματα, ἔργῳ δὲ τὴν πόλιν καθέξοντας. καὶ ἐπεὶ οὐκ ἔδει Σεργιούπολιν Πέρσαις ἁλῶναι, τῶν τις Σαρακηνῶν Χριστιανὸς μὲν, ταττόμενος δὲ ὑπὸ Ἀλαμουνδάρῳ, Ἄμβρος ὄνομα, νύκτωρ παρὰ τῆς πόλεως τὸ τεῖχος ἥκων καὶ τὸν πάντα λόγον ἀγγείλας ἐκέλευε Πέρσας τῇ πόλει μηδαμῆ δέξασθαι. οὕτω τε οἱ παρὰ Χοσρόου σταλέντες ἄπρακτοι ἐς αὐτὸν ἐπανῆλθον, καὶ ὃς τῷ θυμῷ ζέων τὴν πόλιν ἐξελεῖν διενοεῖτο. στράτευμα οὖν ἐς ἑξακισχιλίους στείλας ἐκέλευεν ἔς τε πολιορκίαν καθίστασθαι καὶ προσβολὰς τῷ περιβόλῳ ποιήσασθαι. καὶ οἱ μὲν ἐνταῦθα γενόμενοι ἔργου εἴχοντο, Σεργιουπολῖται δὲ καρτερῶς μὲν τὰ πρῶτα ἠμύνοντο, ἔπειτα 〈δὲ〉 ἀπειπόντες τε καὶ κατωρρωδηκότες τὸν κίνδυνον ἐβουλεύοντο τοῖς πολεμίοις τὴν πόλιν ἐνδοῦναι. στρατιώτας γὰρ οὐ πλέον ἢ διακοσίους ἔχοντες ἔτυχον. ἀλλὰ Ἄμβρος, αὖθις παρὰ τὸν περίβολον ἐς νύκτα ἥκων, δυοῖν ἡμέραιν τὴν πολιορκίαν διαλύσειν Πέρσας ἔφασκε, τοῦ ὕδατος αὐτοὺς παντάπασιν ἐπιλιπόντος. διὸ δὴ αὐτοὶ μὲν ἐς λόγους τοῖς πολεμίοις οὐδαμῆ ἦλθον, οἱ δὲ βάρβαροι δίψει ἐχόμενοι ἐξανέστησάν τε καὶ παρὰ Χοσρόην ἀφίκοντο. Κάνδιδον μέντοι Χοσρόης οὐκέτι ἀφῆκε. χρῆν γὰρ, οἶμαι, αὐτὸν τὰ ὀμωμοσμένα ἠλογηκότα ἱερέα μηκέτι εἶναι. ταῦτα μὲν οὖν τῇδε ἐχώρησεν. Ἐπεὶ δὲ εἰς τὴν Κομμαγηνῶν χώραν ὁ Χοσρόης ἀφίκετο, ἣν καλοῦσιν Εὐφρατησίαν, ἐς λείαν μὲν ἢ χωρίου του ἅλωσιν τρέπεσθαι οὐδαμῆ ἤθελεν, ἐπεὶ τὰ ἐν ποσὶ μέχρι ἐς Σύρους τὰ μὲν ἐξελὼν, τὰ δὲ ἀργυρολογήσας πρότερον ἔτυχεν, ὥσπερ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν λόγοις δεδήλωται. γνώμην δὲ εἶχεν εὐθὺ Παλαιστίνης ἄγειν τὸ στράτευμα, ὅπως τά τε ἄλλα καὶ τὰ ἐν Ἱεροσολύμοις κειμήλια πάντα ληίσηται. χώραν γὰρ ταύτην ἀγαθήν τε διαφερόντως καὶ πολυχρύσων οἰκητόρων εἶναι ἀκοῇ εἶχε. Ῥωμαῖοι δὲ ἅπαντες, ἄρχοντές τε καὶ στρατιῶται, τοῖς μὲν πολεμίοις ὑπαντιάζειν ἢ τῇ παρόδῳ ἐμποδὼν ἵστασθαι τρόπῳ οὐδενὶ διενοοῦντο, τὰ δὲ ὀχυρώματα καταλαβόντες ὡς ἕκαστος ἠδύνατο ἀποχρῆν ᾤοντο ταῦτά τε διαφυλάσσειν καὶ αὐτοὶ σώζεσθαι. Γνοὺς δὲ τὴν Περσῶν ἔφοδον Ἰουστινιανὸς βασιλεὺς Βελισάριον αὖθις ἐπ´ αὐτοὺς ἔπεμψεν. ὁ δὲ ἵπποις τοῖς δημοσίοις ὀχούμενος, οὓς δὴ βερέδους καλεῖν νενομίκασιν, ἅτε οὐ στράτευμα ξὺν αὑτῷ ἔχων, τάχει πολλῷ ἐς Εὐφρατησίαν ἀφίκετο, Ἰοῦστος δὲ, ὁ βασιλέως ἀνεψιὸς, ἐν Ἱεραπόλει ξύν τε τῷ Βούζῃ καὶ ἑτέροις τισὶ καταφυγὼν ἔτυχεν. οἳ δὴ Βελισάριον οὐ μακρὰν ἄποθεν ἥκειν ἀκούσαντες γράμματα πρὸς αὐτὸν ἔγραφον. ἐδήλου δὲ ἡ γραφὴ τάδε „Καὶ νῦν ὁ Χοσρόης, ὥσπερ οἶσθά που καὶ αὐτὸς, ἐπὶ Ῥωμαίους „ἐστράτευσε, στρατὸν μὲν πολλῷ πλείονα ἢ πρότερον „ἄγων, ὅπη ποτὲ δὲ ἰέναι διανοούμενος οὔπω ἔνδηλος „ὢν, πλήν γε δὴ ὅτι αὐτὸν ἄγχιστά πη ἀκούομεν „εἶναι, χωρίῳ μὲν οὐδενὶ λυμηνάμενον, ὁδῷ δὲ ἀεὶ „ἐπίπροσθεν ἰόντα. ἀλλ´ ἧκε παρ´ ἡμᾶς ὅτι τάχιστα, „εἴπερ οἷός τε εἶ λαθεῖν τὸ τῶν πολεμίων στρατόπεδον, „ὅπως δὴ σῶς τε αὐτὸς βασιλεῖ ἔσῃ καὶ Ἱεράπολιν „ἡμῖν ξυμφυλάξῃς.“ τοσαῦτα μὲν ἡ γραφὴ ἐδήλου. Βελισάριος δὲ οὐκ ἐπαινέσας τὰ γεγραμμένα ἐς Εὐρωπὸν τὸ χωρίον ἀφίκετο, ὃ πρὸς Εὐφράτῃ ποταμῷ ἐστιν. ἐνθένδε τε περιπέμπων πανταχόσε τὸν στρατὸν ἤγειρε καὶ αὐτοῦ τὸ στρατόπεδον κατεστήσατο, ἄρχοντάς τε τοὺς ἐν Ἱεραπόλει ἠμείβετο τοῖσδε „Εἰ μὲν ἐφ´ ἑτέρους ἀνθρώπων τινὰς, ἀλλ´ οὐ Ῥωμαίων κατηκόους ὁ Χοσρόης χωρεῖ, εὖ τε καὶ ὡς ἀσφαλέστατα ὑμῖν βεβούλευται ταῦτα· οἷς γὰρ πάρεστιν ἡσυχῆ μένουσιν ἀπηλλάχθαι κακῶν, πολλὴ ἄνοια ἐς κίνδυνον οὐκ ἀναγκαῖόν τινα ἰέναι· εἰ δὲ νῦν ἐνθένδε ἀπαλλαγεὶς ὁ βάρβαρος οὗτος ἑτέρᾳ τινὶ ἐπισκήψει βασιλέως Ἰουστινιανοῦ χώρᾳ, καὶ ταύτῃ διαφερόντως μὲν ἀγαθῇ, φρουρὰν δὲ οὐδαμῆ στρατιωτῶν ἐχούσῃ, εὖ ἴστε ὅτι τὸ ξὺν τῇ ἀρετῇ ἀπολωλέναι τοῦ σεσῶσθαι ἀμαχητὶ τῷ παντὶ ἄμεινον. οὐ γὰρ ἂν σωτηρία τοῦτό γε, ἀλλὰ προδοσία δικαίως καλοῖτο. ἀλλ´ ἥκετε ὅτι τάχιστα ἐς τὸν Εὐρωπὸν, οὗ δὴ συλλέξας τὸ στράτευμα ὅλον ὅσα ἂν ὁ θεὸς διδῷ ἐλπίδα ἔχω τοὺς πολεμίους ἐργάσασθαι.“ ταῦτα ἐπεὶ ἀπενεχθέντα οἱ ἄρχοντες εἶδον, ἐθάρρησάν τε καὶ Ἰοῦστον μὲν ξὺν ὀλίγοις τισὶν αὐτοῦ ἔλιπον ἐφ´ ᾧ τὴν Ἱεράπολιν φυλάξουσιν, οἱ δὲ λοιποὶ τῷ ἄλλῳ στρατῷ ἐς Εὐρωπὸν ἦλθον.

[2,20] CHAPITRE XX. 1. Au commencement du printemps Chosroes, fils de Cabade, entra pour une troisième fois sur les terres de l'Empire, et marcha le long de l'Euphrate, qu'il avait à là main droite. Au premier bruit de sa marche, Candide évêque de Sergiopole, craignant et pour soi et pour sa ville, à cause qu'il n'avait pas satisfait aux conditions réciproquement accordées, alla le trouver dans son camp, et le supplia de n'en point avoir de ressentiment. Il lui protesta de plus, que jamais il n'avait eu d'argent entre les mains. Que c'était le sujet pour lequel il n'avait point racheté les prisonniers de Sura, et qu'il n'avait pu rien obtenir de Justinien, de quelques prières dont il eut usé envers lui. 2. Ces remontrances n'empêchèrent pas Chosroes d'enfermer Candide dans une étroite prison, et de l'y faire cruellement tourmenter, pour l'obliger de lui payer le double de ce qu'il lui avait promis. Candide le pria d'envoyer quérir les trésors de l'église ; à quoi Chosroes ayant consenti, Candide envoya lui-même des personnes pour les faire livrer. Les habitants mirent entre les mains des officiers de Chosroes une partie des ornements ; mais ne voulant pas s'en contenter, il commanda à quelques-uns de ses gens, d'aller voir s'il n'y en avait pas davantage, et il leur donna un. ordre secret de tacher de se saisir de la ville. 3. Mais comme Dieu ne voulait pas permettre qu'ils s'en rendissent maîtres, un certain Sarrazin nommé Ambro, qui était Chrétien, et sujet d'Alamondare, s'étant approché de la muraille durant la nuit, avertit les habitants de l'entreprise formée contre leur liberté, et leur conseilla de ne recevoir personne. Ainsi ils refusèrent l'entrée de leur ville aux officiers de Chosroes, dont ce Prince furieusement irrité, commanda à six mille hommes de les aller assiéger. Ils se défendirent d'abord assez vaillamment, mais depuis ils se relâchèrent, et d'un coté confédérant qu'ils n'avaient que deux cents soldats, et de l'autre appréhendant les suites du siège, ils se disposaient à se rendre, lorsque cet Ambro vint encore durant la nuit les avertir, que bientôt les Perses seraient contraints de se retirer faute d'eau. Cet avis les empêcha de demander à capituler. Les Barbares s'en retournèrent trouver Chosroes qui ne renvoya jamais Candide. Je crois que ce fut en punition de ce qu'il avait manqué à sa parole, qu'il fut ainsi privé de sa fonction. 4. Quand Chosroes fut arrivé à la Commagène, que l'on appelle Euphratète, il ne voulut pas s'arrêter à y amasser du butin, ou à y former un siège, parce qu'il y avait fait assez de dégât la première fois qu'il y était entré, et qu'il avait tiré des contributions de toutes les places. Son dessein était de mener son armée vers la Palestine, dont il avait entendu vanter les richesses, et d'en enlever les trésors, et surtout ceux du Temple de Jérusalem. Les Romains n'osaient tenir la campagne. Ils se contentaient de garder leurs places, et de s'y conserver eux-mêmes. 5. Justinien ayant appris la nouvelle de la marche de Chosroes, nomma encore une fois Bélisaire, pour commander l'armée contre les Perses. Ce général partit aussitôt en poste pour aller dans l'Euphratète. Juste, neveu de l'Empereur, s'était déjà réfugié dans Hierapolis avec Busès, et quelques autres, qui tous ensemble, sur le bruit de l'arrivée de Bélisaire, lui écrivirent cette lettre. 6. Chosroez est à la tête d'une plus puissante armée que les années précédentes. On ne sait pas bien encore où il veut aller; on sait seulement qu'il est proche d'ici, et qu'il ne fait point de dégât sur les chemins. Si vous voulez éviter de tomber entre ses mains, de vous conserver pour le service de l'Empereur, en vous conservant en même temps la ville de Hierapolis, vous ne sauriez mieux faire que de nous venir trouver. Bélisaire n'approuvant pas cet avis, alla à Europe, qui est un fort, bâti sur l'Euphrate, y assembla des troupes, et fit réponse aux Chefs de Hierapolis. Voici les propres termes de la lettre. 7. Votre avis serait fort bon et fort sûr, si Chosroes attaquait d'autres peuples que des Romains, et des sujets de l'Empire. Car c'est une folie de chercher le danger, lorsque l'on trouve la sûreté dans le repos. Mais si ce Barbare quitte ce pays, et qu'il aille descendre dans quelque province fertile, et dépourvue de garnisons, sachez qu'il vaudra mieux périr courageusement, que de ne se conserver que par une lâcheté. Ce ne serait pas se conserver, ce serait trahir l'Etat. Rendez-vous donc à Europe, où j'amasse des troupes, dans le dessein d'entreprendre quelque chose de considérable. Cette lettre releva le courage de ceux de Hierapolis, si bien, qu'y ayant laissé Juste pour la garder, ils allèrent à Europe avec ce qu'ils avaient de soldats.