[1,22] ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΚΒ'. (1) Αὐτίκα δὲ καὶ Ῥουφῖνός τε καὶ Ἀλέξανδρος καὶ Θωμᾶς ὡς ξὺν Ἑρμογένει πρεσβεύσοντες ἦλθον, παρά τε Περσῶν τὸν βασιλέα πάντες ἀφίκοντο ἐς ποταμὸν Τίγρην. Καὶ αὐτοὺς μὲν Χοσρόης ἐπειδὴ εἶδε, τοὺς ὁμήρους ἀφῆκε. Τιθασσεύοντες δὲ Χοσρόην οἱ πρέσβεις ἐπαγωγά τε πολλὰ ἔλεξαν καὶ Ῥωμαίων ὡς ἥκιστα πρέσβεσι πρέποντα. Οἷς δὴ χειροήθης ὁ Χοσρόης γενόμενος τὴν μὲν εἰρήνην πέρας οὐκ ἔχουσαν δέκα καὶ ἑκατὸν κεντηναρίων ὡμολόγει πρὸς αὐτοὺς θήσεσθαι, ἐφ´ ᾧ δὴ ὁ τῶν ἐν Μεσοποταμίᾳ στρατιωτῶν ἄρχων μηκέτι ἐν Δάρας τὸ λοιπὸν εἴη, ἀλλ´ ἐν Κωνσταντίνῃ τὸν ἅπαντα χρόνον διαγένοιτο, ᾗπερ καὶ τὸ παλαιὸν εἴθιστο· φρούρια δὲ τὰ ἐν Λαζικῇ οὐκ ἔφη ἀποδώσειν, καίπερ αὐτὸς τό τε Φαράγγιον καὶ Βῶλον τὸ φρούριον δικαιῶν πρὸς Ῥωμαίων ἀπολαβεῖν. Ἕλκει δὲ λίτρας τὸ κεντηνάριον ἑκατὸν, ἀφ´ οὗ δὴ καὶ ὠνόμασται. Κέντον γὰρ τὰ ἑκατὸν καλοῦσι Ῥωμαῖοι. Τοῦτο δέ οἱ δίδοσθαι τὸ χρυσίον ἠξίου, ὡς μήτε πόλιν Δάρας Ῥωμαῖοι καθελεῖν ἀναγκάζωνται μήτε φυλακτηρίου τοῦ ἐν πύλαις Κασπίαις μεταλαχεῖν Πέρσαις. Οἱ μέντοι πρέσβεις τὰ μὲν ἄλλα ἐπῄνουν, τὰ δὲ φρούρια ἐνδιδόναι οὐκ ἔφασκον οἷοί τε εἶναι, ἢν μὴ βασιλέως ἀμφ´ αὐτοῖς πύθωνται πρότερον. Ἔδοξε τοίνυν Ῥουφῖνον μὲν ὑπὲρ τούτων ἐς Βυζάντιον στέλλεσθαι, τοὺς δὲ ἄλλους, ἕως αὐτὸς ἐπανίῃ, μένειν. Καὶ χρόνος ἡμερῶν ἑβδομήκοντα Ῥουφίνῳ ξυνέκειτο ἐς τὴν ἄφιξιν. Ἐπεὶ δὲ ὁ Ῥουφῖνος ἐς Βυζάντιον ἀφικόμενος βασιλεῖ ἀπήγγελλεν, ὅσα Χοσρόῃ ἀμφὶ τῇ εἰρήνῃ δοκοῦντα εἴη, ἐκέλευσε βασιλεὺς κατὰ ταῦτα σφίσι τὴν εἰρήνην ξυνίστασθαι. (2) Ἀλλ´ ἐν τούτῳ φήμη τις οὐκ ἀληθὴς ἥκουσα ἐς τὰ Περσῶν ἤθη βασιλέα Ἰουστινιανὸν ἤγγελλεν ὀργισθέντα Ῥουφῖνον κτεῖναι. Οἷς δὴ Χοσρόης ξυνταραχθείς τε καὶ θυμῷ πολλῷ ἤδη ἐχόμενος τῷ παντὶ στρατῷ ἐπὶ Ῥωμαίους ᾔει. Ῥουφῖνος δέ οἱ μεταξὺ ἐπανήκων ἐνέτυχε πόλεως Νισίβιδος οὐ μακρὰν ἄποθεν. Διὸ δὴ αὐτοί τε ἐν τῇ πόλει ταύτῃ ἐγένοντο καὶ, ἐπεὶ τὴν εἰρήνην βεβαιοῦν ἔμελλον, τὰ χρήματα οἱ πρέσβεις ἐνταῦθα ἐκόμιζον. Ἀλλ´ Ἰουστινιανῷ βασιλεῖ τὰ Λαζικῆς φρούρια ξυγκεχωρηκότι μετέμελεν ἤδη, γράμματά τε ἄντικρυς ἀπολέγοντα τοῖς πρέσβεσιν ἔγραφε, μηδαμῶς αὐτὰ προΐεσθαι Πέρσαις. Διὸ δὴ Χοσρόης τὰς σπονδὰς θέσθαι οὐκέτι ἠξίου, καὶ τότε Ῥουφίνῳ ἔννοιά τις ἐγένετο ὡς ταχύτερα ἢ ἀσφαλέστερα βουλευσάμενος ἐς γῆν τὴν Περσῶν τὰ χρήματα ἐσκομίσειεν. Αὐτίκα γοῦν ἐς τὸ ἔδαφος καθῆκε τὸ σῶμα, κείμενός τε πρηνὴς Χοσρόην ἱκέτευε τά τε χρήματα σφίσι ξυμπέμψαι καὶ μὴ ἐπὶ Ῥωμαίους εὐθὺς στρατεύειν, ἀλλὰ ἐς χρόνον τινὰ ἕτερον τὸν πόλεμον ἀποτίθεσθαι. Χοσρόης δὲ αὐτὸν ἐνθένδε ἐκέλευεν ἐξανίστασθαι, ἅπαντά οἱ ταῦτα χαριεῖσθαι ὑποσχόμενος. Οἵ τε γοῦν πρέσβεις ξὺν τοῖς χρήμασιν ἐς Δάρας ἦλθον καὶ ὁ Περσῶν στρατὸς ὀπίσω ἀπήλαυνε. Καὶ τότε μὲν Ῥουφῖνον οἱ ξυμπρεσβευταὶ δι´ ὑποψίας τε αὐτοὶ ἐς τὰ μάλιστα ἔσχον καὶ ἐς βασιλέα διέβαλλον, τεκμαιρόμενοι, ὅτι δή οἱ ἅπαντα ὁ Χοσρόης ὅσα ἔχρῃζεν αὐτοῦ ἀναπεισθεὶς ξυνεχώρησεν. Ἔδρασε μέντοι αὐτὸν διὰ ταῦτα βασιλεὺς οὐδὲν ἄχαρι. (3) Χρόνῳ δὲ οὐ πολλῷ ὕστερον Ῥουφῖνός τε αὐτὸς καὶ Ἑρμογένης αὖθις παρὰ Χοσρόην ἐστέλλοντο, ἔς τε τὰς σπονδὰς αὐτίκα ἀλλήλοις ξυνέβησαν, ἐφ´ ᾧ ἑκάτεροι ἀποδώσουσιν ὅσα δὴ ἀμφότεροι χωρία ἐν τῷδε τῷ πολέμῳ ἀλλήλους ἀφείλοντο, καὶ μηκέτι στρατιωτῶν τις ἀρχὴ ἐν Δάρας εἴη· τοῖς τε Ἴβηρσιν ἐδέδοκτο ἐν γνώμῃ εἶναι ἢ μένειν αὐτοῦ ἐν Βυζαντίῳ, ἢ ἐς σφῶν τὴν πατρίδα ἐπανιέναι. Ἦσαν δὲ πολλοὶ καὶ οἱ μένοντες καὶ οἱ ἐπανιόντες ἐς τὰ πάτρια ἤθη. Οὕτω τοίνυν τήν τε ἀπέραντον καλουμένην εἰρήνην ἐσπείσαντο, ἕκτον ἤδη ἔτος τὴν βασιλείαν Ἰουστινιανοῦ ἔχοντος. Καὶ Ῥωμαῖοι μὲν τό τε Φαράγγιον καὶ Βῶλον τὸ φρούριον ξὺν τοῖς χρήμασι Πέρσαις ἔδοσαν, Πέρσαι δὲ Ῥωμαίοις τὰ Λαζικῆς φρούρια. Καὶ Δάγαριν δὲ Ῥωμαίοις ἀπέδοσαν Πέρσαι, ἀντ´ αὐτοῦ ἕτερον κεκομισμένοι οὐκ ἀφανῆ ἄνδρα. Οὗτος ὁ Δάγαρις χρόνῳ τῷ ὑστέρῳ πολλάκις Οὔννους ἐς γῆν τὴν Ῥωμαίων ἐσβεβληκότας μάχαις νικήσας ἐξήλασεν· ἦν γὰρ διαφερόντως ἀγαθὸς τὰ πολέμια. Τὰς μὲν οὖν πρὸς ἀλλήλους σπονδὰς τρόπῳ τῷ εἰρημένῳ ἀμφότεροι ἐκρατύναντο.

[1,22] CHAPITRE XXII. 1. RUFIN, Alexandre et Thomas qui étaient de l'ambassade avec Ermogène, allèrent trouver Cosroez fur le bord du Tigre. Aussitôt qu'il les vit, il rendit les otages. Ces ambassadeurs usèrent de flatteries indignes de leur rang pour adoucir ce prince, et pour obtenir de lui la paix. En la leur accordant, il stipula que l'on lui paierait cent livres d'or, et qu'il retiendrait les forts qu'il avait pris dans la Lazique, bien que les Romains lui restituassent ceux de Pharangion et de Bolon. Il prétendait cette somme d'or en considération de ce qu'il déchargeait les Romains de la démolition de Dara, et de la garde des portes Caspiennes. Les ambassadeurs demeurèrent d'accord de toutes ces conditions, excepté de ce qui concernait la restitution des places : sur quoi ils demandèrent du temps, pour savoir la volonté de l'Empereur. On jugea à propos d'envoyer Rufin à Constantinople pour ce sujet, et de lui accorder pour son voyage soixante et dix jours, durant lesquels les autres ambassadeurs demeureraient en Perse. Quand Rufin eut représenté à Justinien les articles du traité, il les agréa, et consentit à la paix. 2. Dans le même temps il se répandit un faux bruit par la Perse, que l'Empereur avait fait mourir Rufin, dont Cosroez étant extrêmement irrité il fit aussitôt marcher son armée. Mais enfin pour dissiper ce bruit, Rufin vint au devant de lui, et le rencontra auprès de Nisibe, où ils allèrent ensemble, et où les autres ambassadeurs arrivèrent bientôt après avec l'argent qui avait été promis. Cependant Justinien se repentit d'avoir accordé la restitution des forts de la Lazique, et manda à ses ambassadeurs qu'ils n'y consentissent pas. Costoez s'en mit en grande colère, et ne voulait plus entendre parler de paix. Rufin pour sauver l'argent se jeta à ses pieds et le supplia de permettre de le remporter, et de différer au moins pour quelque temps la déclaration de la guerre. Ce Prince le releva, et lui accorda toutes ses demandes. Les ambassadeurs retournèrent ensuite à Dara avec l'argent, et l'armée des Perses se retira. La fidélité de Rufin fut suspecte à ses collègues, qui le mandèrent à Justinien. La facilité avec laquelle il avait obtenu de Cosroez tout ce qu'il avait désiré était l'unique fondement de leur défiance. 3. Ces soupçons ne lui firent point de mal, au contraire il fut renvoyé bientôt après avec Ermogène, et la paix ne tarda guère à être conclue. En voici les conditions. Que toutes les places qui avaient été prises durant la guerre seraient rendues de part et d'autre. Que la ville de Dara ne serait plus la demeure du gouverneur. Et que les Ibériens auraient la liberté de sortir de Constantinople, ou d'y demeurer. Quelques-uns y demeurèrent, et d'autres aimèrent mieux se retirer. Ainsi la paix fut faite en la sixième année du règne de Justinien. Les Romains rendirent aux Perses les forts de Pharangion et de Bolon. Leur comptèrent les sommes d'argent dont ils étaient convenus, et reçurent d'eux les châteaux de la Lazique. Il se fit aussi un échange de Dagaris avec un autre excellent homme. Ce fut ce Dagaris qui défit depuis les Huns en plusieurs rencontres, et qui les chassa de l'Empire. Car il était très habile dans la guerre. Telle fut la conclusion de la paix entre Justinien et Cosroez.