[8,18] CHAPITRE XVIII. 1. Ἐν ᾧ δὲ ταῦτα ἐπράσσετο τῇδε, ἐν τούτῳ τάδε ξυνηνέχθη ἐν Εὐρώπῃ γενέσθαι. Γήπαιδες μὲν, ὥσπερ μοι ἐν τοῖς ἔμπροσθεν λόγοις ἐρρήθη, τὰς σπονδὰς θέμενοι πρὸς Λαγγοβάρδας τοὺς σφίσι πολεμίους ὄντας ἐτύγχανον. Παντάπασι δὲ οὐχ οἷοί τε ὄντες τὰ διάφορα πρὸς αὐτοὺς διαλῦσαι πολεμητέα σφίσιν οὐ πολλῷ ὕστερον ᾤοντο εἶναι. Γήπαιδες μὲν οὖν καὶ Λαγγοβάρδαι πανδημεὶ ἐπ´ ἀλλήλους τῷ πολέμῳ ἀκμάζοντες ᾔεσαν. Ἡγεῖτο δὲ τῶν μὲν Γηπαίδων Θορισὶν, τῶν δὲ Λαγγοβαρδῶν Αὐδουὶν ὄνομα. Καὶ αὐτῶν ἑκατέρῳ ἀνδρῶν μυριάδες πολλαὶ εἵποντο. ἤδη μὲν οὖν ἄγχιστά πη ἀμφότεροι ἦλθον, οὔπω δὲ τὰ στρατόπεδα πρὸς ἀλλήλων καθεωρῶντο. Δείματα δὲ τὰ πανικὰ καλούμενα ἐξαπιναίως ἑκατέροις ἐπιπεσόντα φεύγοντας ἀπ´ αἰτίας οὐδεμιᾶς ἅπαντας ὀπίσω ἀπήνεγκε, μόνων τῶν ἀρχόντων αὐτοῦ ἀπολελειμμένων ξὺν ὀλίγοις τισίν. Οἵπερ αὐτοὺς ἀνθέλκειν τε καὶ τῆς ὑπαγωγῆς ἀναχαιτίζειν ἀποπειρασάμενοι οὐδὲν ἤνυον οὔτε θωπείαις οἰκτραῖς οὔτε ἀπειλαῖς φοβεραῖς χρώμενοι. περιδεὴς οὖν γεγονὼς Αὐδουὶν ὁρῶν διασκεδαννυμένους ἀκόσμως οὕτως (οὐ γὰρ ᾔδει τοὺς πολεμίους τὴν ὁμοίαν κεκληρῶσθαι τύχην) τῶν οἱ ἑπομένων τινὰς ἐπὶ πρεσβείᾳ παρὰ τοὺς ἐναντίους εὐθὺς ἔπεμψε τὴν εἰρήνην αἰτησομένους. Οἵπερ, ἐπεὶ παρὰ τὸν ἄρχοντα τῶν Γηπαίδων Θορισὶν ἀφικόμενοι τὰ πρασσόμενα εἶδον, ἔκ τε τῶν ἐν σφίσιν αὐτοῖς τετυχηκότων κατενόησαν τὰ τοῖς πολεμίοις ξυνενεχθέντα καὶ τῷ Θορισὶν ἐς ὄψιν ἐλθόντες ἀνεπυνθάνοντο αὐτοῦ ὅπη ποτέ οἱ γῆς τῶν ἀρχομένων τὸ πλῆθος εἴη. Καὶ ὃς τῶν ξυμπεπτωκότων οὐδὲν ἀρνηθεὶς „Φεύγουσιν οὐδενὸς διώκοντος“ ἔφη. Οἱ δὲ ὑπολαβόντες „Ταὐτὸ τοῦτο“ φασὶ „Λαγγοβάρδαι πεπόνθασιν. Ἀληθιζομένῳ γάρ σοι, ὦ βασιλεῦ, οὐδέν τι τῶν ἡμετέρων ἀποκρυψόμεθα. Οὐκοῦν ἐπειδὴ τὰ γένη ταῦτα διολωλέναι ὡς ἥκιστα βουλομένῳ τῷ θεῷ ἐστι καὶ ἀπ´ αὐτοῦ διέλυσε τὴν παράταξιν, σωτήριον ἀμφοτέροις ἐπιβαλὼν δέος, φέρε δὴ καὶ ἡμεῖς ἐπιχωρήσωμεν τῇ τοῦ θεοῦ γνώμῃ, τὸν πόλεμον καταλύοντες.“ „Ἔστω, γινέσθω ταῦτα“ ὁ Θορισὶν ἔφη. Δυοῖν τε οὕτως ἐνιαυτοῖν ἐκεχειρίαν πεποίηνται, ὅπως μεταξὺ ἐπικηρυκευόμενοί τε καὶ παρ´ ἀλλήλους ἀεὶ φοιτῶντες ἅπαντα ἐς τὸ ἀκριβὲς τὰ διάφορα διαλύσωσι. Τότε μὲν οὖν οὕτως ἑκάτεροι ἀνεχώρησαν. 2. Ἐν δὲ τῇ ἐκεχειρίᾳ ταύτῃ οὐχ οἷοί τε γεγενημένοι ἐς τῶν ἀντιλεγομένων τὴν διάλυσιν ἀλλήλοις ξυμβῆναι, αὖθις ἐπὶ τὰ πολέμια ἔργα χωρεῖν ἔμελλον. Δειμαίνοντές τε Γήπαιδες τὴν Ῥωμαίων ἀρχὴν (ἐπίδοξοι γὰρ ἦσαν ὡς Λαγγοβάρδαις ξυντάξονται) τῶν τινας Οὔννων ἐς τὴν ὁμαιχμίαν ἐπάγεσθαι διενοοῦντο. Ἔπεμψαν οὖν παρὰ τῶν Κουτριγούρων τοὺς ἄρχοντας, οἳ δὴ ἐνθένδε ᾤκηνται Λίμνης τῆς Μαιώτιδος, καὶ αὐτῶν ἐδέοντο πόλεμον τὸν πρὸς Λαγγοβάρδας ξυνδιενεγκεῖν σφίσιν. Οἱ δὲ αὐτοῖς δισχιλίους τε καὶ μυρίους εὐθὺς ἔπεμψαν, ὧν ἄλλοι τε ἡγοῦντο καὶ Χινιαλὼν, ἀνὴρ διαφερόντως ἀγαθὸς τὰ πολέμια. Γήπαιδες δὲ τούτων δὴ τῶν βαρβάρων τῇ παρουσίᾳ ἐν τῷ παρόντι ἀχθόμενοι, ἐπεὶ οὔπω ὁ τῆς μάχης ἐνειστήκει καιρὸς, ἀλλ´ ἐνιαυτὸς ταῖς ξυνθήκαις ἔτι ἐλέλειπτο, πείθουσιν αὐτοὺς καταθεῖν μεταξὺ τὴν βασιλέως γῆν, πάρεργον τῆς σφετέρας ἀκαιρίας πεποιημένοι τὴν ἐς Ῥωμαίους ἐπιβουλήν. Ἐπεὶ δὲ Ῥωμαῖοι τὴν διάβασιν ποταμοῦ Ἴστρου ἐς τὸ ἀκριβὲς ἔν τε Ἰλλυριοῖς καὶ τοῖς ἐπὶ Θρᾴκης χωρίοις ἐφρούρουν, αὐτοὶ τούτους δὴ τοὺς Οὔννους ἐν χώρᾳ τῇ κατ´ αὐτοὺς διαπορθμεύσαντες ποταμὸν Ἴστρον ἐς τὰ Ῥωμαίων ἤθη ἀφίεσαν. 3. Καὶ οἱ μὲν πάντα σχεδόν τι ἐληΐσαντο τὰ ἐκείνῃ χωρία, βασιλεὺς δὲ Ἰουστινιανὸς ἐπενόει τάδε. Πέμψας παρὰ Οὔννων τῶν Οὐτιγούρων τοὺς ἄρχοντας, οἳ δὴ ἐπέκεινα Λίμνης ᾤκηνται τῆς Μαιώτιδος, ἐμέμφετό τε καὶ ἄδικον αὐτῶν ἀπεκάλει τὴν ἐς Κουτριγούρους ἀπραγμοσύνην, εἴπερ τὸ τοὺς φίλους διαφθειρομένους περιορᾶν ἐν τοῖς τῶν ἔργων ἀδικωτάτοις καταλέγειν δεήσει. αὐτῶν γὰρ Κουτρίγουροι, ἔφη, πλησιοχώρων ὄντων ἀφροντιστήσαντες, καὶ ταῦτα ἐκ Βυζαντίου χρήματα μεγάλα κομιζόμενοι ἀνὰ πᾶν ἔτος, τρόπῳ οὐδενὶ τῆς ἐς Ῥωμαίους ἀδικίας οὐ θέλουσιν ἀποπαύεσθαι, ἀλλ´ ὁσημέραι καταθέουσί τε καὶ ληΐζονται αὐτοὺς οὐδενὶ λόγῳ. Τούτων δὲ αὐτοὶ οὐδὲν τὸ μέρος κερδαίνοντες, οὐδὲ τῆς λείας Κουτριγούροις διαλαγχάνοντες, οὐ προσποιοῦνται κακουμένους Ῥωμαίους, καίπερ αὐτοῖς φίλοι ἐκ παλαιοῦ ἐς τὰ μάλιστα ὄντες. Ταῦτα σημήνας τοῖς Οὐτιγούροις Ἰουστινιανὸς βασιλεὺς καὶ χρήμασι μὲν αὐτοὺς δωρησάμενος, ὑπομνήσας δὲ ὅσων δώρων καὶ πρότερον πολλάκις πρὸς αὐτοῦ ἔτυχον, ἀναπείθει σφᾶς ἔφοδον αὐτίκα ἐς τῶν Κουτριγούρων τοὺς ὑπολελειμμένους ποιήσασθαι. Οἱ δὲ Γότθων τῶν σφίσι προσοίκων, οἳ δὴ Τετραξῖται καλοῦνται, δισχιλίους ἐς ξυμμαχίαν ἐπαγόμενοι διέβησαν πανδημεὶ ποταμὸν Τάναϊν. Ἦρχε δὲ αὐτῶν Σανδὶλ, ἀνὴρ ξυνετώτατος μὲν καὶ πολέμων πολλῶν ἔμπειρος, ἐς ἀλκὴν δὲ καὶ ἀνδρίαν ἱκανῶς πεφυκώς. Ἐπεὶ δὲ τοῦ ποταμοῦ τὴν διάβασιν ἐποιήσαντο, τῶν Κουτριγούρων πολλοῖς ὑπαντιάσασιν ἐς χεῖρας ἦλθον. Ὧνπερ ἰσχυρότατα τοὺς ἐπιόντας ἀμυνομένων ἐπὶ μακρότατον μὲν ἡ μάχη ἐγεγόνει, μετὰ δὲ Οὐτίγουροι τρεψάμενοι τοὺς ἐναντίους πολλοὺς ἔκτειναν. Ὀλίγοι δέ τινες φεύγοντες, ὅπη αὐτῶν ἑκάστῳ δυνατὰ γέγονε, διεσώθησαν. Καὶ αὐτῶν οἱ πολέμιοι παῖδάς τε καὶ γυναῖκας ἀνδραποδίσαντες ἐπ´ οἴκου ἀπεκομίσθησαν.

[8,18] CHAPITRE XVIII. 1. Je raconterai maintenant ce qui se passa pendant cela en Europe. Les Lombards et les Gépides avaient fait la paix dont j'ai parlé; mais comme ils ne pouvaient terminer leurs différends par la voie de la douceur, ils eurent recours à celle des armes. Ils levèrent donc deux armées fort nombreuses, dont l'une qui était celle des Gépides était commandée par Thorisin, et l'autre par Auduïn. Comme elles étaient proches, sans toutefois être en présence, elles furent agitées d'une terreur panique qui les dissipa, Il n'y eut que les deux commandants qui demeurèrent fermes, et qui firent de grands efforts pour retenir leurs gens. Auduïn étonné de la consternation si soudaine de son armée, et ne sachant pas encore que le même malheur était arrivé aux ennemis, envoya leur demander la paix. Les envoyés étant venus trouver Thorisin, et ayant vu que le même accident lui était arrivé, lui demandèrent où étaient ses troupes ? Elles ont pris la fuite, répondit-il, sans que personne les poursuivît. Seigneur, ajoutèrent-ils, nous ne vous dissimulerons pas la vérité, puisque vous nous faites l'honneur de nous la découvrir ; les Lombards se sont mis aussi d'eux-mêmes en déroute. Puisque Dieu veut conserver les deux Nations, et puisqu'il les a frappées d'une crainte salutaire, afin de les séparer sur le point d'une bataille, il est bien raisonnable que nous suivions ses intentions, et que nous mettions-bas les armes. Thorisin ayant accepté la proposition, l'on fit une trêve pour deux ans, durant lesquels l'on nommerait des députés pour examiner les prétentions réciproques des deux partis, et pour conclure la paix. Ainsi, les deux peuples se séparèrent ; mais n'ayant pu faire la paix durant la trêve, ils se préparèrent encore à la guerre. 2.. Comme il y avait apparence que les Romains donneraient du secours aux Lombards, les Gépides furent bien aises de s'assurer de l'alliance des Huns. Ils envoyèrent pour ce sujet une ambassade aux Princes des Cuturguriens qui habitent au deçà de la Palus Méotide, et ils les prièrent de se joindre à eux contre les Lombards. Ceux-ci leur envoyèrent aussitôt une armée de douze mille hommes, commandée par plusieurs chefs, entre lesquels il y en avait un nommé Chiniale, excellent homme de guerre. Mais comme cette armée était arrivée avant le temps, et qu'il restait encore une année de la trêve, elle était à charge aux Gépides, ce qui fut cause qu'ils persuadèrent aux Huns d'aller passer cette année sur les terres de l'Empire, et d'y faire le dégât. Or parce que les garnisons romaines gardaient avec grand soin les partages du Danube qui sont dans la Thrace, et dans l'Illyrie, ils firent traverser ce fleuve aux Huns de dessus leurs terres, et ils les mirent sur celles de l'Empereur. 3. Après qu'ils eurent pillé, et ravagé presque tout le pays, Justinien envoya se plaindre aux Princes des Huns Uturguriens, qui demeurent au deçà de la Palus Méotide, de ce qu'ils n'entreprenaient rien contre les Cuturguriens, et de ce qu'ils laissaient ainsi périr leurs amis, par la plus injuste de toutes les négligences. Il leur représenta l'insolence de ces Barbares, qui ne pouvaient s'empêcher de faire des courses sur ses terres, bien qu'il leur payât chaque année une pension. Que les Uturguriens ne recevaient aucun fruit de ces courses puisqu'ils n'en partageaient pas le butin, et qu'ainsi, ils avaient tort d'abandonner les Romains, avec qui ils étaient unis par une alliance si étroite, et si ancienne. Justinien ayant mandé toutes ces choses aux Uturguriens, les ayant fait souvenir des bienfaits dont il les avait combés par le passé, et leur ayant donné de l'argent, il les engagea à prendre les armes contre les Cuturguriens, Ayant donc pris un renfort de deux mille Goths Tétraxites qui sont leurs voisins, et ayant traversé le Tanaïs, sous la conduite de Sandil, illustre par sa rare prudence, par son grand courage, et par sa longue expérience, ils donnèrent bataille contre les Cuturguriens qui étaient venus au devant d'eux en grand nombre. Le combat fut long et opiniâtre ; mais, enfin les Uturguriens donnèrent la chasse à leurs ennemis, dont il ne se sauva qu'un petit nombre. Les victorieux emmenèrent une grande quantité de femmes et d'enfants.