[6,5] CHAPITRE V. 1. Ἐν τούτῳ δὲ καὶ ἄλλο στράτευμα ἐκ Βυζαντίου κατέπλευσεν, Ἰσαύρων μὲν ἐς τὸν Νεαπόλεως λιμένα τρισχίλιοι, ὧν Παῦλος καὶ Κόνων ἡγοῦντο, ἐς Δρυοῦντα δὲ Θρᾷκες ἱππεῖς ὀκτακόσιοι, ὧν Ἰωάννης ἦρχεν ὁ Βιταλιανοῦ τοῦ πρώην τετυραννηκότος ἀδελφιδοῦς καὶ ξὺν αὐτοῖς ἕτεροι στρατιῶται ἐκ καταλόγου ἱππικοῦ χίλιοι· ὧν ἄλλοι τε καὶ Ἀλέξανδρός τε καὶ Μαρκέντιος ἦρχον. Ἐτύγχανε δὲ ἤδη καὶ Ζήνων ξὺν τριακοσίοις ἱππεῦσιν ἐς Ῥώμην διά τε Σαμνίου καὶ Λατίνης ὁδοῦ ἀφικόμενος. Ἐπεὶ δὲ καὶ Ἰωάννης ξὺν τοῖς ἄλλοις ἅπασιν ἐς Καμπανίαν ἦλθεν, ἁμάξας πολλὰς ἐκ Καλαβρῶν ἔχων, ἀνεμίγνυντο αὐτοῖς πεντακόσιοι ἠθροισμένοι ἐκ Καμπανίας, ὥσπερ μοι εἴρηται. Οὗτοι μὲν ὁδὸν {ἔχοντες} τὴν παραλίαν ξὺν ταῖς ἁμάξαις ᾔεσαν ἐν νῷ ἔχοντες, ἤν τι ἀπαντήσῃ πολέμιον σφίσι, κύκλον τέ τινα καὶ χαρακώματος σχῆμα τὰς ἁμάξας ποιησάμενοι ἐνθένδε τοὺς ἐπιόντας ἀμύνασθαι, τοὺς δὲ ἀμφὶ Παῦλόν τε καὶ Κόνωνα πλεῖν κατὰ τάχος ἐκέλευον, καὶ σφίσιν ἐς Ὀστίαν συμμῖξαι τὸ Ῥωμαίων ἐπίνειον, σῖτον μὲν ἱκανὸν ἐν ταῖς ἁμάξαις ἐνθέμενοι, ναῦς δὲ ἁπάσας οὐ σίτου μόνον ἐμπλησάμενοι, ἀλλὰ καὶ οἴνου καὶ τῶν ἀναγκαίων ἁπάντων. Καὶ αὐτοὶ μὲν τοὺς ἀμφὶ Μαρτῖνόν τε καὶ Τραϊανὸν ᾤοντο ἐς τὰ ἐπὶ Ταρακίνης χωρία εὑρήσειν καὶ ξὺν αὐτοῖς ἐνθένδε ἰέναι· γεγονότες δὲ ἄγχιστα ἔμαθον ὡς ὀλίγῳ πρότερον ἐς Ῥώμην μετάπεμπτοι ἀνεχώρησαν. 2. Βελισάριος δὲ τοὺς ἀμφὶ τὸν Ἰωάννην προσιέναι μαθὼν καὶ δείσας μὴ σφᾶς οἱ πολέμιοι πλήθει πολλῷ ἀπαντήσαντες διαφθείρωσιν ἐποίει τάδε. Πύλην τὴν Φλαμινίαν, οὗ δὴ αὐτῆς ἄγχιστα ἐνστρατοπεδεύσασθαι τοὺς πολεμίους τετύχηκε, λίθων οἰκοδομίαις αὐτὸς κατ´ ἀρχὰς τοῦδε τοῦ πολέμου ἀπέφραξεν, ὥσπερ μοι ἐν τοῖς ἔμπροσθεν λόγοις ἐρρήθη, ὅπως δὴ μὴ ἐνθένδε οἱ πολέμιοι εὐπετῶς ἔχωσιν ἢ βιάζεσθαι ἤ τινα ἐπιβουλὴν ἐς τὴν πόλιν ποιεῖσθαι. Καὶ ἀπ´ αὐτοῦ ξυμβολὴν οὐδεμίαν ἐν ταύτῃ γεγονέναι ξυμβέβηκεν, οὐδ´ ἄν τι οἱ βάρβαροι ἔσεσθαι σφίσι πολέμιον ἐνθένδε ὑπώπτευον. Ταύτης τῆς πύλης νύκτωρ τὴν οἰκοδομίαν περιελὼν, οὐδενὶ τῶν πάντων προειρημένον, τὸ πλεῖστον τοῦ στρατοῦ ἐνταῦθα ἡτοίμαζεν. Ἅμα τε ἡμέρᾳ διὰ πύλης Πιγκιανῆς Τραϊανόν τε καὶ Διογένην ξὺν ἱππεῦσι χιλίοις ἔπεμψεν, οὓς δὴ ἔν τε τοῖς χαρακώμασι βάλλειν ἐκέλευσε καὶ, ἐπειδὰν οἱ ἐναντίοι ἐπ´ αὐτοὺς ἴωσι, φεύγειν τε ἥκιστα αἰδουμένους καὶ μέχρι ἐς τὸν περίβολον ἀπελαύνειν δρόμῳ. Τινὰς δὲ καὶ ταύτης ἐντὸς τῆς πυλίδος ἔστησεν. Οἱ μὲν οὖν ἀμφὶ Τραϊανὸν, καθάπερ σφίσιν ἐπέστελλε Βελισάριος, τοὺς βαρβάρους ἠρέθιζον, καὶ αὐτοὺς οἱ Γότθοι ἐκ πάντων ἀγειρόμενοι τῶν χαρακωμάτων ἠμύνοντο. Ἀμφότεροί τε ὡς τάχιστα ἐπὶ τὸν τῆς πόλεως περίβολον ᾔεσαν, οἱ μὲν ὅτι φεύγουσι δόξαν παρέχοντες, οἱ δὲ διώκειν τοὺς πολεμίους οἰόμενοι. Βελισάριος δὲ, ἐπειδὴ τάχιστα τοὺς ἐναντίους ἐς τὴν δίωξιν καθισταμένους εἶδε, πύλην τε τὴν Φλαμινίαν ἀνοίγνυσι καὶ τὸ στράτευμα ἐπὶ τοὺς βαρβάρους οὐ προσδεχομένους ἀφίησιν. ἓν δὲ τῶν Γότθων στρατόπεδον παρὰ τὴν ταύτῃ ὁδὸν ἐτύγχανεν ὄν. Καί τις αὐτοῦ ἔμπροσθεν ἦν στενοχωρία κρημνώδης τε καὶ δεινῶς ἄβατος. Ἐνταῦθα τῶν τις βαρβάρων τεθωρακισμένος τε καὶ σώματος ἐς ἄγαν εὖ ἥκων, ἐπειδὴ εἶδε προϊόντας τοὺς πολεμίους, προτερήσας εἱστήκει καὶ τοὺς ἑταίρους ἐκάλει τε καὶ τὴν στενοχωρίαν ξυμφυλάσσειν ἠξίου. Μουνδίλας δὲ φθάσας αὐτόν τε ἔκτεινε καὶ τῶν ἄλλων βαρβάρων οὐδένα ἐς τοῦτον διελθεῖν τὸν στενωπὸν ξυνεχώρησε. Διελθόντες οὖν, οὐδενὸς σφίσιν ἀντιστατοῦντος, ἔς τε τὸ πλησίον χαράκωμα ἵκοντο καὶ αὐτοῦ τινες δι´ ὀλίγου ἀποπειρασάμενοι οὐκ ἔσχον ἑλεῖν ἰσχύϊ τοῦ χαρακώματος, καίπερ οὐ πολλῶν ἐνταῦθα ἐγκαταλελειμμένων βαρβάρων. Ἥ τε γὰρ τάφρος ἐς μέγα τι βάθους ὠρώρυκτο χρῆμα καὶ χοῦς ὃς ἐνθένδε ἀφῄρητο, ἐς τὴν ἐντὸς ἀεὶ ἐντιθέμενος μοῖραν ἐς ὕψος τε ᾔρετο καὶ ἀντὶ τείχους ἐγίνετο, τοῖς τε σκόλοψι περιεσταύρωτο ὑπερφυῶς, ὀξέσι τε λίαν καὶ συχνοῖς οὖσιν. Οἷς δὴ θαρσοῦντες οἱ βάρβαροι καρτερῶς τοὺς πολεμίους ἠμύνοντο. 3. Εἷς δὲ τῶν Βελισαρίου ὑπασπιστῶν, Ἀκυλῖνος ὄνομα, δραστήριος ἀνὴρ ἐν τοῖς μάλιστα, λώρου λαβόμενος ἵππου, ἐνθένδε ξὺν τῷ ἵππῳ ἐς μέσον τὸ χαράκωμα ἥλατο, καί τινας τῶν ἐναντίων αὐτοῦ ἔκτεινε. Περιστάντων δὲ αὐτὸν συχνά τε ἀκοντιζόντων τῶν ἐναντίων ὁ μὲν ἵππος πληγεὶς ἔπεσεν, αὐτὸς δὲ παρὰ δόξαν διὰ μέσων τῶν πολεμίων διέφυγε. Πεζὸς δὲ ξὺν τοῖς ἑταίροις ἐπὶ πύλας Πιγκιανὰς ᾔει. Ἔτι τε διώκοντας τοὺς βαρβάρους καταλαβόντες καὶ κατὰ νώτου βάλλοντες ἔκτειναν. Ὅπερ δὴ οἱ ἀμφὶ Τραϊανὸν κατιδόντες, ἐπιβεβοηθηκότων σφίσι καὶ τῶν ταύτῃ ἐν παρασκευῇ καθεστώτων ἱππέων, ἐπὶ τοὺς διώκοντας δρόμῳ ἐχώρουν. Τότε δὴ οἱ Γότθοι καταστρατηγηθέντες τε καὶ τῶν πολεμίων ἐν μέσῳ ἐκ τοῦ ἀπροσδοκήτου ἀπειλημμένοι, οὐδενὶ κόσμῳ ἐκτείνοντο. Πολύς τε αὐτῶν γέγονε φόνος καὶ ὀλίγοι κομιδῆ ἐς τὰ στρατόπεδα διέφυγον μόλις, οἵ τε λοιποὶ περὶ πᾶσι τοῖς χαρακώμασι δείσαντες αὐτοῦ φραξάμενοι τὸ λοιπὸν ἔμενον, αὐτίκα δὴ μάλα ἐπιέναι σφίσι τοὺς Ῥωμαίους οἰόμενοι. 4. Ἐν τούτῳ τῷ ἔργῳ τῶν τις βαρβάρων Τραϊανὸν βάλλει ἐς τὸ πρόσωπον, ὀφθαλμοῦ μὲν τοῦ δεξιοῦ ἄνωθεν, ὀλίγῳ δὲ τῆς ῥινὸς ἄποθεν. Καὶ σίδηρος μὲν ἅπας ἐντός τε ἐπάγη καὶ παντάπασιν ἀφανὴς γέγονε, καίπερ μεγάλην τε τὴν ἀκίδα ἔχων καὶ μακρὰν κομιδῆ, τοῦ δὲ βέλους τὸ λειπόμενον ἐς τὴν γῆν οὐδενὸς βιασαμένου εὐθὺς ἔπεσε. Δοκεῖ γάρ μοι οὐδὲ ἀσφαλῶς ἐς αὐτὸν ὁ σίδηρός πη ἐρηρεῖσθαι. Τραϊανῷ μέντοι αἴσθησις τούτου οὐδεμία ἐγένετο, ἀλλ´ οὐδέν τι ἧσσον κτείνων τε καὶ διώκων τοὺς πολεμίους διέμεινε. Πέμπτῳ δὲ ὕστερον ἐνιαυτῷ αὐτόματον ἐν τῷ προσώπῳ προὖχον τὸ τοῦ σιδήρου ἄκρον ἐφάνη. Τρίτον τε τοῦτο ἔτος ἐξ οὗ κατὰ βραχὺ πρόεισιν ἔξω ἀεί. Ἐπίδοξος οὖν ἐστι πολλῷ ὕστερον χρόνῳ ἔξω γενήσεσθαι ἡ ἀκὶς ξύμπασα. Ἐμπόδιος δὲ τῷ ἀνθρώπῳ οὐδαμῆ γέγονε. Ταῦτα μὲν δὴ οὕτως ἔσχεν.

[6,5] CHAPITRE V. 1. Il arriva vers le même temps, une nouvelle armée de Constantinople, savoir, à Naples trois mille Isauriens, qui étaient commandés par Paul et par Conon ; et à Orante huit cents cavaliers, Thraces de nation, lesquels étaient commandés par Jean, neveu de Vitalien le tyran ; et mille autres cavaliers qui étaient commandés par Alexandre, par Marcenze, et par quelques autres chefs, Zénon avait amené dès auparavant à Rome trois cents hommes de cheval, par le pays des Samnites, et par la voie Latine. Lorsque Jean fut en Campanie, il se joignit à cinq cents hommes, qui y avaient été levés, et ils marchèrent tous ensemble sur le rivage de la mer, traînant après eux des chariots qu'ils avaient tirés de la Calabre, et dont ils avaient envie de se servir pour se retrancher, au cas qu'ils fussent attaqués par les ennemis. Ils avaient mandé à Paul et à Conon, d'aller promptement par mer à Ostie, afin de joindre toutes leurs forces. Ils avaient mis grande quantité de blé, de vin, et d'autres provisions, sur les navires et sur les chariots. Ils espéraient de trouver Martin et Trajan à Terracine ; mais quand ils y furent arrivés, ils apprirent qu'ils avaient été rappelés depuis peu, à Rome. 2. Bélisaire ayant été averti de la marche des troupes de Jean, et craignant que les ennemis n'allassent au-devant, et ne les taillassent en pièces, s'avisa de ce stratagème. J'ai remarqué dans le premier livre, qu'au commencement de la guerre, il avait fait murer la porte Flaminia, proche de laquelle les ennemis croient camper afin qu'ils ne la pussent forcer, et entrer dans la ville. Il fit ôter durant une nuit les pierres, dont cette porte était bouchée, et il rangea son armée tout proche, dès le point du jour. Il envoya ensuite par la porte Pinciana Trajan et Diogène, à la tête de mille hommes, pour attaquer le camp des ennemis, avec ordre de s'enfuir, dès qu'ils les verraient paraître. Ces deux capitaines, suivant l'ordre de Bélisaire, attaquèrent les Goths, qui fondirent à l'instant sur eux en foule, pour les repousser. Les uns et les autres couraient tous pêle-mêle vers Rome, les uns faisant semblant de fuir, et les autres poursuivant de bonne foi les fuyards. Quand Bélisaire vit courir les Barbares à toute bride, il ouvrit la porte Flaminia et fit sortir son armée. Le chemin était commandé par un des camps des Goths, duquel les avenues étaient étroites et incommodes. D'abord, un certain Barbare, qui était d'une taille fort avantageuse, et qui était couvert d'une cuirasse, courut au partage, et exhorta ses compagnons de venir s'en emparer, et le défendre. Mais Mundilas le prévint, et l'ayant tué, empêcha qu'aucun autre se rendît maître du partage. Il fut aisé aux Romains d'aller jusqu'au camp ; mais ce fut en vain qu'ils l'attaquèrent, quoi qu'il ne fût défendu que par une poignée de gens. Il était ceint d'un fossé fort profond, et revêtu d'un rempart fort élevé, et fortifié avec des pieux mis près à près. C'est ce qui donnait aux Barbares le courage de le bien défendre. 3. Un écuyer de Bélisaire, nommé Aquilin, poussa son cheval jusque dans le milieu du camp, et tua plusieurs Goths. Ayant été à l'instant même enveloppé de tous les autres, il perdit son cheval, qui fut tout percé de traits, et s'enfuit à pied, contre toute sorte d'apparence, jusqu'à la porte Pinciana, où ayant trouvé des Barbares qui donnaient la chasse aux nôtres, il commença à les charger, et à leur tirer dans le dos. Ce que Trajan ayant aperçu, il se joignit à une troupe de cavaliers qui étaient proche, et alla fondre sur les Goths, qui furent enveloppés de toutes parts, et misérablement massacrés. Le carnage fut furieux, et il n'y en eut que très peu qui se sauvèrent dans leur camp. Ils n'osaient plus sortir depuis, et s'imaginant toujours que les Romains allaient venir les attaquer, ils veillaient incessamment à la garde de leurs retranchements. 4. Trajan fut blessé en cette rencontre, au-dessus de l'œil droit, proche du nez. Le fer du trait pénétra si profondément, que l'on ne le pouvait plus voir. Le bois, qui ne tenait pas bien au fer, tomba à terre. Trajan ne se sentant que légèrement incommodé de cette blessure, n'en poursuivit pas moins vivement l'ennemi. Cinq ans après, le fer du trait commença à paraître sur son visage ; il y a déjà trois ans qu'il sort, et il y a apparence qu'il tombera bientôt, sans lui faire de douleur.