[1,6] ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ϛ'. 1. Τὰ μὲν οὖν τοῦ κόλπου τοῦδε τοιαῦτά ἐστι. Βασιλεὺς δὲ Ἰουστινιανὸς κάλλος ἀμφ´ αὐτὸν ἐξ οἰκοδομίας πεποιημένος ἐπιφανέστερον ἐξειργάσατο. Τό τε γὰρ ἐν ἀριστερᾷ τοῦ κόλπου Λαυρεντίου ἁγίου μαρτύριον ἀφεγγές τε τὰ πρότερα ὂν καὶ σκότους ἀτεχνῶς ἔμπλεων μεθαρμοσάμενος, ὡς διὰ βραχέων εἰπεῖν, ἐς τὸν νῦν φαινόμενον ἀνέθηκε τρόπον. Καὶ αὐτοῦ ἐπίπροσθεν τὸν τῆς θεοτόκου νεὼν ἐν χώρῳ καλουμένῳ Βλαχέρναις τοιοῦτον δεδημιούργηκεν οἷός μοι ἔναγχος δεδιήγηται. Ἐπέκεινά τε Πρίσκῳ τε καὶ Νικολάῳ ἁγίοις ἱερὸν ᾠκοδομήσατο, καινουργήσας αὐτός, οὗ δὴ οἱ Βυζάντιοι ἐμφιλοχωροῦντες ἐνδιατρίβουσιν ἐκ τοῦ ἐπὶ πλεῖστον, πὴ μὲν σέβοντές τε καὶ τεθηπότες τοὺς ἁγίους ἐνδήμους σφίσι γινομένους, πὴ δὲ τῆς τοῦ τεμένους ἀπολαύοντες εὐπρεπείας, ἐπεὶ τῆς θαλάσσης τὸ ῥόθιον βιασάμενος βασιλεὺς ὕπερθέν τε τοῦ κλυδωνίου ἐπὶ μακρότατον ἐνθέμενος τὰ θεμέλια τὸ ἱερὸν κατεστήσατο. 2. Κατὰ δὲ τοῦ κόλπου τὸ πέρας ἔν τε τῷ ἀνάντει καὶ ἰσχυρῶς ὀρθίῳ τέμενος ἐκ παλαιοῦ Κοσμᾷ τε καὶ Δαμιανῷ ἁγίοις ἀνεῖται· οὗ δὴ αὐτόν ποτε νενοσηκότα πικρότατα καὶ δόκησιν παρεχόμενον ὅτι δὴ ἀποθάνοι, πρός τε τῶν ἰατρῶν ἀπολελειμμένον ἅτε δὴ ἐν νεκροῖς κείμενον, ἐς ὄψιν ἐλθόντες ἐσώσαντο οἱ ἅγιοι οὗτοι ἐκ τοῦ παραδόξου καὶ τοῦ παραλόγου καὶ ὀρθὸν ἔστησαν. Οὓς δὴ εὐγνωμοσύνῃ ἀμειβόμενος ὅσα γε τὰ ἀνθρώπεια, ὅλην ἐναλλάξας τε καὶ μετασκευασάμενος τὴν προτέραν οἰκοδομίαν ἄκοσμόν τε καὶ ἄδοξον οὖσαν οὐδὲ ἀξιόχρεων τηλίκοις ἁγίοις ἀνεῖσθαι, κάλλει τε καὶ μεγέθει τὸν νεὼν κατελάμπρυνε καὶ φωτὸς αἴγλῃ, ἄλλα τε πολλὰ οὐ πρότερον ὄντα ἀνέθηκεν. Ἐπειδάν τέ τινες ἀρρωστήμασιν ὁμιλήσαιεν ἰατρῶν κρείττοσιν, οἵδε τὴν ἀνθρωπείαν ἀπογνόντες ἐπικουρίαν ἐπὶ τὴν μόνην αὐτοῖς ὑπολελειμμένην ἐλπίδα χωροῦσι, καὶ γενόμενοι ἐν ταῖς βάρεσι πλέουσι διὰ τοῦ κόλπου ἐπὶ τοῦτον δὴ τὸν νεών. Ἀρχόμενοί τε τοῦ εἴσπλου εὐθὺς ὁρῶσιν ὥσπερ ἐν ἀκροπόλει τὸ τέμενος τοῦτο ἀποσεμνυνόμενόν τε τῇ τοῦ βασιλέως εὐγνωμοσύνῃ καὶ παρεχόμενον τῆς ἐντεῦθεν ἐλπίδος αὐτοῖς ἀπολαύειν. 3. Τοῦ δὲ κόλπου ἐπὶ θάτερα μαρτύριον οἰκοδομησάμενος βασιλεὺς οὐ πρότερον ὂν ἀνέθηκεν Ἀνθίμω μάρτυρι παρ´ αὐτὴν μάλιστα τὴν τοῦ κόλπου ἠϊόνα. Καὶ τὰ μὲν κράσπεδα τοῦ ἱεροῦ πραϋνομένῃ ἐπικλυζόμενα τῇ τῆς θαλάσσης ἐπιρροῇ τὸ εὔχαρι ἐπιεικῶς ἔχει. Οὐ γὰρ ξὺν θορύβῳ τὸ κλυδώνιον ἐπανεστηκὸς εἶτα εἰς τοὺς ἐκείνῃ λίθους ἀράσσεται, οὐδὲ μεγάλα τὸ κῦμα ἠχῆσαν, οἷά γε τὰ θαλάττια, καὶ σχιζόμενον ἀποκρίνεται, εἰς εἶδος ἀφρῶδες, ἀλλὰ πρόεισι μὲν προσηνές, σιωπηλὸν δὲ ὂν ἐπιψαύει τῆς γῆς, ἀναστρέφει δὲ μόνον. Ἐκδέχεται δὲ τὸ ἐνθένδε αὐλὴ ὁμαλή τε καὶ λίαν ὑπτία, μαρμάροις μὲν πανταχόθι κεκομψευμένη καὶ κίοσιν, ὄψει δὲ ὡραϊζομένη τῇ ἐς τὴν θάλασσαν. στοὰ μετὰ ταύτην καὶ ὁ νεὼς ἐντὸς ἐν τετραγώνῳ ἐς ὕψος ἐπῆρται λίθων εὐπρεπείᾳ καὶ χρυσῷ κατακεχυμένῳ καλλωπιζόμενος. Τοσοῦτον δὲ προέχει μόνον τοῦ εὔρους τὸ μῆκος ἐς ὅσον δὴ χῶρον τὸν ἀβέβηλον, ἐν ᾧ ὄργια τὰ ἄρρητα τελεῖσθαι θέμις, κατὰ τὴν πλευράν, ἣ πρὸς ἀνίσχοντα ἥλιον τέτραπται, διήκειν ξυμβαίνει. Ταῦτα μὲν οὖν τῇδέ πη ἔχει.

[1,6] CHAPITRE VI. 1. Le Golfe n’étant qu'en cet état, Justinien l’a rendu beaucoup plus magnifique par les bâtiments qu'il y a élevés : Premièrement il a réparé l’Eglise de saint Laurent martyr, qui est à la main gauche, et il l’a mise dans la beauté où nous la voyons aujourd’hui. Il a bâti au-delà l’Eglise de la Mère de Dieu, dans le lieu nommé Blaquerne, comme nous l'avons vu ci-devant. Il a aussi élevé en l'honneur de S. Priscus, et de S. Nicolas une Eglise, où le peuple accourt en foule tant par la curiosité d'en voir, et d'en considérer la beauté, que par le désir d'obtenir des grâces, et des bénédictions par l’intercession de ces deux Saints. Justinien a fait violence à la mer, et contraint cet impérieux élément de souffrir au milieu de ses flots les fondements de cet Edifice. 2. Il y avait autrefois à l'extrémité du Golfe sur une colline fort droite, et fort raide une Eglise dédiée à Dieu, sous l'invocation de saint Cosme, et de saint Damien. Ces deux Saints apparurent à Justinien, et le guérirent miraculeusement d'une maladie à laquelle les Médecins avaient désespéré d'apporter aucun remède. En reconnaissance d'un si grand bienfait il changea la disposition de l'Eglise, et au lieu qu'elle était fort petite, et fort obscure, il la rendit fort grande, et fort claire. Les malades, dont la santé est éplorée ont recours à ces puissants Intercesseurs, et se font mener sur des barques en leur Eglise. Aussitôt qu’ils commencent à voguer ils découvrent ce superbe bâtiment, qui semble le glorifier de la gratitude de l'Empereur, et ils conçoivent une ferme espérance d'une prompte guérison. 3. Justinien a bâti une Eglise sur l'autre bord du Golfe, et il l’a dédiée à saint Anthime, martyr. La mer lave doucement le cordon de la muraille, et y forme un spectacle sort agréable. Elle n'y rompt pas ses vagues avec frémissement comme elle fait en d'autres endroits. Mais elle approche de ce saint lieu avec quelque sorte de respect, et se retire sans faire de bruit. Il y a au devant de l’Eglise une grande place qui est ornée de colonnes de marbre et d'où il fait beau regarder la mer. Au bout de la place est le portique, puis l’Eglise qui est carrée, et toute enrichie d'or, et de marbre : Elle est plus longue que large, de l'espace qu'occupe l'enceinte de l'Autel.