[8,34] CHAPITRE XXXIV. 1. Τότε δὴ τοῖς ἀνθρώποις διαφανέστατα ἐπιδέδεικται ὡς ἅπασιν, οἷσπερ ἔδει γενέσθαι κακῶς, καὶ τὰ εὐτυχήματα δοκοῦντα εἶναι εἰς ὄλεθρον ἀποκέκριται, κατὰ νοῦν τε ἀπαλλάξαντες ἴσως τῇ τοιαύτῃ εὐημερίᾳ ξυνδιαφθείρονται. Ῥωμαίων γὰρ τῇ τε ξυγκλήτῳ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ τὴν νίκην τήνδε πολλῷ ἔτι μᾶλλον φθόρου αἰτίαν ξυνηνέχθη γενέσθαι τρόπῳ τοιῷδε. Γότθοι μὲν φεύγοντες καὶ τὴν Ἰταλίας ἐπικράτησιν ἀπογνόντες, ὁδοῦ ποιούμενοι πάρεργον, τοὺς παρατυχόντας σφίσι Ῥωμαίους οὐδεμιᾷ διεχρῶντο φειδοῖ. Οἱ δὲ βάρβαροι τοῦ Ῥωμαίων στρατοῦ ὡς πολεμίοις ἐχρῶντο πᾶσιν, οἷς ἂν ἐντύχοιεν ἐν τῇ ἐς τὴν πόλιν εἰσόδῳ. Πρὸς δὲ καὶ τόδε αὐτοῖς ξυνηνέχθη γενέσθαι. Πολλοὶ τῶν ἀπὸ τῆς ξυγκλήτου βουλῆς, τοῦτο Τουτίλᾳ δεδογμένον, τὰ πρότερα ἔμενον ἐς τὰ ἐπὶ Καμπανίας χωρία. Ὧνπέρ τινες, ἐπεὶ Ῥώμην ἔχεσθαι πρὸς τοῦ βασιλέως στρατοῦ ἔγνωσαν, ἐκ Καμπανίας ἐξαναστάντες ἐς αὐτὴν ᾔεσαν. ὃ δὴ Γότθοι μαθόντες, ὅσοι ἐν τοῖς ταύτῃ ὀχυρώμασιν ἐτύγχανον ὄντες, ἅπαντα διερευνώμενοι τὰ ἐκείνῃ χωρία τοὺς πατρικίους ἅπαντας ἔκτειναν. Ἐν τοῖς καὶ Μάξιμος ἦν, οὗπερ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν λόγοις ἐμνήσθην. ἐτύγχανε δὲ καὶ Τουτίλας, ἡνίκα Ναρσῇ ὑπαντιάσων ἐνθένδε ᾔει, τῶν ἐκ πόλεως ἑκάστης δοκίμων Ῥωμαίων τοὺς παῖδας ἀγείρας καὶ αὐτῶν ἐς τριακοσίους ἀπολεξάμενος, οὕσπερ μάλιστα τὸ σῶμα καλοὺς ᾤετο εἶναι, τοῖς μὲν γειναμένοις ὅτι δὴ αὐτῷ ξυνδιαιτήσονται ὑπειπὼν, ὁμήρους δέ οἱ λόγῳ τῷ ἀληθεῖ ἐσομένους. καὶ αὐτοὺς Τουτίλας μὲν τότε ὑπὲρ ποταμὸν Πάδον ἐκέλευσεν εἶναι, Τεΐας δὲ τανῦν ἐνταῦθα εὑρὼν ἅπαντας ἔκτεινε. 2. Ῥάγναρίς τε, Γότθος ἀνὴρ, ὅσπερ ἡγεῖτο τοῦ ἐν Ταραντηνοῖς φυλακτηρίου, καίπερ τὰ πιστὰ γνώμῃ βασιλέως πρὸς τοῦ Πακουρίου κεκομισμένος, Ῥωμαίοις τε προσχωρήσειν ὁμολογήσας, ᾗπέρ μοι ἔμπροσθεν εἴρηται, παρασχόμενος δὲ καὶ Γότθους ἓξ ἐν ὁμήρων λόγῳ ἐπὶ ταύτῃ δὴ τῇ ὁμολογίᾳ Ῥωμαίοις, ἐπειδὴ Τεΐαν ἤκουσε βασιλέα καταστάντα Γότθοις τούς τε Φράγγους ἐς ἐπικουρίαν ἐπαγαγέσθαι καὶ παντὶ τῷ στρατῷ τοῖς πολεμίοις ἐθέλειν ὁμόσε ἰέναι, μεταπορευθεὶς τὴν βουλὴν ἐπιτελεῖν τὰ ὡμολογημένα οὐδαμῆ ἤθελε. Σπουδάζων δὲ καὶ διατεινόμενος τοὺς ὁμήρους ἀπολαβεῖν ἐπενόει τάδε. Πέμψας παρὰ τὸν Πακούριον ᾔτει σταλῆναί οἱ τῶν Ῥωμαίων στρατιωτῶν ὀλίγους τινὰς, ἐφ´ ᾧ ξὺν τῷ ἀσφαλεῖ ἔς τε τὸν Δρυοῦντα ἰέναι σφίσι δυνατὰ εἴη ἐνθένδε τε διαπορθμευσαμένοις τὸν Ἰόνιον κόλπον ἐπὶ Βυζαντίου κομίζεσθαι. Ὁ μὲν οὖν Πακούριος μακρὰν ἀπολελειμμένος τῶν τῷ ἀνθρώπῳ βεβουλευμένων τῶν οἱ ἑπομένων πεντήκοντα στέλλει. Ὁ δὲ αὐτοὺς τῷ φρουρίῳ δεξάμενος καθεῖρξεν εὐθὺς, τῷ τε Πακουρίῳ ἐσήμαινεν ὡς, εἴπερ αὐτῷ τοὺς στρατιώτας βουλομένῳ εἴη τοὺς αὑτοῦ ῥύεσθαι, ἀποδιδόναι δεήσει τοὺς Γότθων ὁμήρους. Ταῦτα ἀκούσας Πακούριος ὀλίγους μέν τινας ἐπὶ τῇ τοῦ Δρυοῦντος φυλακῇ εἴασε, παντὶ δὲ τῷ ἄλλῳ στρατῷ ἐπὶ τοὺς πολεμίους αὐτίκα ᾔει. Ῥάγναρις δὲ τοὺς μὲν πεντήκοντα μελλήσει οὐδεμιᾷ ἔκτεινεν, ὡς ὑπαντιάσων δὲ τοῖς πολεμίοις ἐκ τοῦ Τάραντος τοὺς Γότθους ἐξῆγεν. Ἐπειδή τε ἀλλήλοις ξυνέμιξαν, ἡσσῶνται Γότθοι. Ῥάγναρίς τε αὐτοῦ ἀποβαλὼν πλείστους ξὺν τοῖς καταλοίποις δρασμῷ εἴχετο. Ἐς μέντοι τὸν Τάραντα εἰσελθεῖν οὐδαμῆ ἴσχυσε, πανταχόθεν αὐτὸν περιβεβλημένων Ῥωμαίων, ἀλλ´ ἐς Ἀχεροντίδα ἐλθὼν ἔμεινε. Ταῦτα μὲν οὖν τοιαύτῃ ἐγεγόνει. Ῥωμαῖοι δὲ οὐ πολλῷ ὕστερον τόν τε Πόρτον πολιορκήσαντες ὁμολογίᾳ εἷλον καὶ φρούριον ἐν Τούσκοις, ὃ δὴ Νέπα καλοῦσι, καὶ τὸ ἐν Πέτρᾳ τῇ Περτούσῃ ὀνομαζομένῃ ὀχύρωμα. 3. Τεΐας δὲ (οὐ γὰρ ἀξιομάχους τῷ Ῥωμαίων στρατῷ Γότθους κατὰ μόνας ᾤετο εἶναι) παρὰ Θευδίβαλδον τὸν Φράγγων ἄρχοντα ἔπεμψε, χρήματα πολλὰ προτεινόμενος ἐπί τε ξυμμαχίαν παρακαλῶν. Ἀλλὰ Φράγγοι τὰ ξύμφορα, οἶμαι, βεβουλευμένοι οὔτε ὑπὲρ τῆς Γότθων οὔτε ὑπὲρ τῆς τῶν Ῥωμαίων ὠφελείας ἐβούλοντο θνήσκειν, ἀλλὰ σφίσιν αὐτοῖς προσποιεῖν Ἰταλίαν ἐν σπουδῇ εἶχον, καὶ τούτου δὴ ἕνεκα τοὺς ἐν πολέμῳ κινδύνους ὑφίστασθαι ἤθελον. 4. Ἐτύγχανε δὲ Τουτίλας ἔνια μὲν τῶν χρημάτων ἐν Τικινῷ καταθέμενος, ᾗπέρ μοι ἔμπροσθεν εἴρηται, τὰ δὲ πλεῖστα ἐν φρουρίῳ ἐχυρῷ μάλιστα, ὅπερ ἐν Κύμῃ τῇ ἐπὶ Καμπανίας ξυμβαίνει εἶναι, καὶ φρουροὺς ἐνταῦθα καταστησάμενος, ἄρχοντά τε αὐτοῖς τὸν ἀδελφὸν τὸν αὑτοῦ ξὺν Ἡρωδιανῷ ἐπιστήσας. τούτους δὴ βουλόμενος ὁ Ναρσῆς ἐξελεῖν ἐς Κύμην τινὰς τοὺς τὸ φρούριον πολιορκήσοντας ἔπεμψεν, αὐτὸς δὲ Ῥώμην διακοσμῶν αὐτοῦ ἔμεινε. Καὶ ἄλλους στείλας ἐκέλευε Κεντουκέλλας πολιορκεῖν. 5. Τεΐας δὲ ἀμφὶ τοὺς ἐν Κύμῃ φρουροὺς καὶ τὰ χρήματα δείσας, ἀπογνούς τε τὴν ἀπὸ τῶν Φράγγων ἐλπίδα, τούς οἱ ἑπομένους διέτασσεν ὡς τοῖς πολεμίοις ὁμόσε χωρήσων. Ὧνπερ αἰσθόμενος ὁ Ναρσῆς Ἰωάννην τε τὸν Βιταλιανοῦ ἀδελφιδοῦν καὶ Φιλημοὺθ ξὺν τῷ οἰκείῳ στρατεύματι ἐς τὰ ἐπὶ Τουσκίας χωρία ἰέναι κελεύει, ἐνταῦθά τε καθιζησομένους καὶ τοῖς ἐναντίοις ἀναχαιτίσοντας τὴν ἐπὶ Καμπανίας ὁδὸν, ὅπως οἱ Κύμην πολιορκοῦντες ἀδεέστερον αὐτὴν ἢ βίᾳ ἢ ὁμολογίᾳ ἐξελεῖν δύναιντο. ἀλλὰ Τεΐας ὁδοὺς μὲν ἐν δεξιᾷ τὰς ἐπιτομωτάτας ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἀφεὶς, περιόδους δὲ πολλὰς καὶ μακροτάτας περιβαλόμενος, διά τε τῆς παραλίας κόλπου τοῦ Ἰονίου ἰὼν, ἐς Καμπανίαν ἀφίκετο, τοὺς πολεμίους λαθὼν ἅπαντας. Ὅπερ ἐπεὶ Ναρσῆς ἔμαθε, τούς τε ἀμφὶ τὸν Ἰωάννην καὶ Φιλημοὺθ μετεπέμπετο, οἳ τὴν δίοδον ἐν Τούσκοις ἐφρούρουν, καὶ Βαλεριανὸν ἄρτι Πέτραν ἐξαιροῦντα τὴν Περτοῦσαν καλουμένην μετεκάλει ξὺν τοῖς ἑπομένοις, τάς τε δυνάμεις ξυνήγειρε, παντί τε καὶ αὐτὸς τῷ στρατῷ ὡς ἐς μάχην ξυντεταγμένος ἐς Καμπανοὺς ᾔει.

[8,34] CHAPITRE XXXIV. 1. On eut alors, une triste preuve de cette fâcheuse vérité, que ceux qui sont destinés à périr, trouvent leur disgrâce au milieu de la prospérité, et qu'ils se perdent par des aventures qui semblaient être les plus heureuses de leur vie. Cette victoire fut la ruine du Sénat, et du Peuple. Car les Goths s'enfuyant, et désespérant de conserver l'Italie, massacrèrent tous les Romains qu'ils rencontrèrent sur leur route. Les Barbares qui étaient dans l'armée Romaine, exercèrent diverses hostilités contre les habitants de Rome. De plus, les Sénateurs, à qui Totila avait commandé de demeurer dans la Campanie, ayant voulu retourner à Rome, lorsqu'ils apprirent qu'elle était réduite à l'obéissance de l'Empereur, ils furent recherchés par les Goths qui étaient en garnison dans le pays, et plusieurs souffrirent la mort. Ce Maxime dont j'ai parlé, qui était un homme si célèbre, eut le malheur d'être de ce nombre. D'ailleurs, lorsque Totila avait été au devant de Narsès, il avait amassé les enfants des meilleures maisons de toutes les villes, et bien que pour consoler les pères, il les aslurât, que son intention était d'en faire des officiers, la vérité était néanmoins, qu'il désirait les garder comme des otages, et pour ce sujet, il les avait envoyés au delà du Pô, où Tejas les fit passer au fil de l'épée. 2.. Ragnaris, Goth de nation, Gouverneur de Tarente, qui avait traité avec Pacurius, du consentement de Justinien, et qui avait promis de se rendre, et pour assurance de sa promesse avait donné six Goths en otage, refusa d'y satisfaire, lorsqu'il apprit que Tejas avait été élu roi, qu'il s'alliait avec les Français, et; qu'il levait une puissante armée. Et pour retirer ses otages, il usa de ce stratagème; il envoya prier Pacurius de lui donner quelques Romains pour l'accompagner jusqu'à Otrante, où il voulait traverser le golfe Ionique pour aller ensuite à Constantinople. Pacurius qui était fort éloigné de concevoir le moindre soupçon lui envoya cinquante Romains, que Ragnaris fit aussitôt garder très-étroitement, et manda à Pacurius, que s'il les voulait retirer, il lui rendît ses otages. A l'instant, Pacurius laissa un petit nombre de ses gens pour garder Otrante, et marcha, avec tout le reste, contre Ragnaris, qui après avoir tué les cinquante Romains, sortit au devant de lui ; mais il fut défait, et mis en fuite, et sa place ayant été ensuite investie par les Romains, il se retira à Achéron. Voila ce qui arriva en cette rencontre. Peu de temps après, les Romains assiégèrent Porto, et la prirent par composition. Ils prirent pareillement un fort dans la Toscane, nommé Nepa, et la citadelle de Pierre-percée. 3. Tejas, qui reconnaissait que les Goths n'étaient pas assez forts pour soutenir seuls le faix d'une si grande guerre, envoya une ambassade à Thibaut roi des Français, pour l'exciter par de magnifiques promesses, à lui donner du secours. Mais les Français qui, comme je crois, ne songeaient qu'à leur intérêt, ne voulaient exposer leur vie, ni pour les Goths, ni pour les Romains. Comme ils désiraient de se rendre eux-mêmes maîtres d'Italie, ils désiraient aussi de faire seuls la guerre. 4. Totila avait enfermé une partie de ses trésors dans Pavie, comme je l'ai déjà dit, et une autre, dans Cumes fort de la Campanie, où il avait laissé une garnison, commandée par son frère, et par Hérodien. Narsès les envoya assiéger, et demeura à Rome, pour y donner les ordres nécessaires. Il dépêcha aussi d'autres troupes, pour aller assiéger Centcelles. 5. Tejas appréhendant la prise de Cumes, et la perte de ses trésors, et désespérant d'être secouru par les Français, rangea ses troupes, de même que s'il eut voulu donner bataille. Narsès en ayant eu avis, envoya dans la Toscane Jean, neveu de Vitalien, et Philemuth, avec un corps d'armée séparé, et il leur donna ordre d'empêcher aux ennemis l'entrée de la Campanie, afin que ceux qui assiégeaient Cumes, la prirent ou par composition, ou de force. Mais Tejas, qui avait laissé le plus court chemin à la droite, entra, après de longs détours, par le bord du golfe Ionique, dans la Campanie, sans que les Romains s'en aperçussent. Quand Narsès en eut avis, il envoya quérir Jean, Philemuth, et Valérien, qui gardaient les passages de Toscane, et ayant amassé toutes ses forces, il se prépara à donner une bataille générale.