Texte grec :
| [7,20] Βέσσας τε τὸν σῖτον ἔτι μᾶλλον ἀπεμπολῶν
ἐπλούτει, πρυτανευούσης αὐτῷ τὰς τιμὰς τῆς τῶν δεομένων ἀνάγκης.
καὶ ὅλος εἰς μέριμναν τὴν περὶ ταῦτα
ἐσπουδακὼς οὔτε φυλακῆς τοῦ περιβόλου οὔτε ἄλλου
ὁτουοῦν ἀσφαλείας πέρι ἐπεμελεῖτο, ἀλλὰ ἀναπεπτωκέναι
μὲν τῶν στρατιωτῶν τοῖς γε βουλομένοις ἐξῆν,
φυλακτήριον δὲ ὀλίγων τινῶν ἐν τοῖς τείχεσιν ἦν,
καὶ τοῦτο δὲ ἀπημελημένον ὡς μάλιστα. οἷς γὰρ ἀεὶ
τὴν φυλακὴν ἐπικεῖσθαι ξυνέβαινε, πολλὴ ἐξουσία τοῦ
καθεύδειν ἐγίνετο, ἐπεὶ οὐδεὶς αὐτοῖς ἐφειστήκει,
ὅστις ἂν καὶ λόγον τινὰ τοῦ τοιούτου ποιοῖτο· οὐδὲ
περιιόντες τινὲς κύκλῳ τῶν περιβόλων, ᾗπερ εἰώθει,
διερευνᾶσθαι τοὺς φύλακας ὅ τί ποτε ποιοῦσιν ἠξίουν,
οὐ μὴν οὐδέ τις τῶν οἰκητόρων αὐτοῖς ξυμφυλάσσειν ἠδύνατο.
ὀλίγοι τε γὰρ κομιδῆ ἐνταῦθα, ὥσπερ μοι ἐρρήθη,
ἐλείποντο καὶ αὐτοὶ τῷ λιμῷ ὑπερφυῶς κεκακωμένοι.
Τέσσαρες οὖν Ἴσαυροι, ἀμφὶ πύλην Ἀσιναρίαν φυλακὴν ἔχοντες,
τηρήσαντες τῆς νυκτὸς τὸν καιρὸν, ἐν
ᾧ τοῖς μὲν αὐτῶν ἐχομένοις καθεύδειν ἐπέβαλλεν,
αὐτοῖς δὲ ἡ φυλακὴ τοῦ ἐκείνῃ τείχους ἐπέκειτο, κάλως
τε ἐκ τῶν ἐπάλξεων ἀναρτήσαντες ἄχρι ἐς τὸ ἔδαφος
ἐξικνουμένους, καὶ τούτων χερσὶν ἀμφοτέραις λαβόμενοι
ἔξω τοῦ περιβόλου ἐγένοντο καὶ παρὰ Τουτίλαν
ἀφικόμενοι δέξασθαι τῇ πόλει αὐτόν τε ὡμολόγουν
καὶ τὸν Γότθων στρατόν· δυνατοὶ γὰρ εἶναι τοῦτο
ποιεῖν ἰσχυρίζοντο οὐδενὶ πόνῳ. καὶ ὃς χάριτας σφίσιν
ἁδρὰς ἕξειν ὁμολογήσας, ἤνπερ ἐπιτελῆ ταῦτα ποιήσωσι, κυρίους τε αὐτοὺς
καταστήσεσθαι χρημάτων μεγάλων, δύο τῶν ἑπομένων ξὺν αὐτοῖς ἔπεμψε
κατασκεψομένους τὸν χῶρον, ὅθεν οἱ ἄνθρωποι Γότθοις
ἔφασκον ἐς τὴν πόλιν ἐσιτητὰ εἶναι. οἵπερ ἐπειδὴ
παρὰ τὸ τεῖχος ἀφίκοντο, τῶν καλωδίων λαβόμενοι
ἀνέβαινον ἐς τὰς ἐπάλξεις, οὐδενὸς ἐνταῦθα ἢ φθεγγομένου
ἢ τῶν ποιουμένων αἴσθησιν ἔχοντος. ἐπειδή τε
ἐνταῦθα ἐγένοντο, τοῖς βαρβάροις οἱ Ἴσαυροι πάντα
ἐδείκνυον, ὡς ἀνιέναι μὲν βουλομένοις οὐδὲν ἂν ἐμπόδιον εἴη,
ἀνελθοῦσι δὲ πολλὴ ἂν ἐξουσία γένοιτο
σφίσιν, οὐδενὸς τὸ παράπαν ἀντιστατοῦντος, ταῦτά τε
αὐτοὺς ἀπαγγέλλειν Τουτίλᾳ κελεύσαντες ἀπεπέμψαντο.
ἅπερ ἐπεὶ ὁ Τουτίλας ἤκουσεν, ἥσθη μέν πως τῇ
ἀγγελίᾳ, ὑποψίᾳ δὲ καὶ ὣς ἐς τοὺς Ἰσαύρους ἐχόμενος
οὐ λίαν αὐτοῖς πιστεύειν ἠξίου. ἡμέραις τε οὐ πολλαῖς
ὕστερον αὖθις οἱ ἄνθρωποι παρ´ αὐτὸν ἧκον, ἐπὶ τὴν
πρᾶξιν παρακαλοῦντες. καὶ ὃς ἑτέρους δύο ξὺν αὐτοῖς
ἔπεμψεν, ἐφ´ ᾧ καὶ αὐτοὶ ἐς τὸ ἀκριβὲς ἅπαντα διερευνησάμενοι
ἀπαγγείλωσιν. οἱ δὲ ἐς αὐτὸν ἐπανήκοντες
ἅπαντα ὁμοίως τοῖς προτέροις ἤγγελλον. ἐν τούτῳ δὲ
Ῥωμαῖοι στρατιῶται πολλοὶ ἐπὶ κατασκοπῇ στελλόμενοι
τῆς πόλεως οὐ πολλῷ ἄποθεν Γότθοις δέκα ὁδῷ ἰοῦσιν
ἐνέτυχον, οὓς δὴ ἑλόντες παρὰ τὸν Βέσσαν εὐθὺς
ἄγουσι. καὶ ὁ μὲν ἀνεπυνθάνετο τούτων δὴ τῶν βαρβάρων
ὅ τί ποτε ὁ Τουτίλας διανοοῖτο, οἱ δὲ Γότθοι
ἐν ἐλπίδι ἔφασαν εἶναι τῶν τινας σφίσιν Ἰσαύρων
ἐνδώσειν τὴν πόλιν· ἤδη γὰρ ἔκπυστος ὁ λόγος ἐς
τῶν βαρβάρων πολλοὺς ἐγεγόνει. ἀλλὰ καὶ ταῦτα
Βέσσας τε καὶ Κόνων ἀκούσαντες ἔν τε πολλῇ ὀλιγωρίᾳ ἔσχον
καὶ αὐτῶν ἐντροπὴν οὐδεμίαν πεποίηντο.
καὶ τρίτον οἱ Ἴσαυροι Τουτίλᾳ ἐς ὄψιν ἐλθόντες ἐς
τὸ ἔργον τὸν ἄνδρα ἐνῆγον. ὁ δὲ ἄλλους τε ξὺν
αὐτοῖς ἔπεμψε καὶ τῶν αὐτῷ κατὰ γένος προσηκόντων
τινὰ, οἵπερ ἐς αὐτὸν ἐπανήκοντες καὶ τὸν πάντα λόγον
ἀγγείλαντες ἐς τὴν πρᾶξιν ἐπέρρωσαν.
Τουτίλας δὲ, ἐπειδὴ τάχιστα νὺξ ἐγεγόνει, ἅπαν
ἡσυχῆ ἐξοπλίσας τὸ στράτευμα ἐπῆγεν ἀμφὶ πύλην
Ἀσιναρίαν. καὶ τέσσαρας τῶν ἐν Γότθοις, ἀνδρίας τε
καὶ ἰσχύος πέρι εὖ ἥκοντας, ξὺν τοῖς Ἰσαύροις διὰ
τῶν βρόχων ἀναβαίνειν ἐς τὰς ἐπάλξεις ἐκέλευεν, ἐς
ἐκεῖνον δηλονότι τῆς νυκτὸς τὸν καιρὸν, ἐς ὃν τούτοις
δὴ τοῖς Ἰσαύροις ἡ φυλακὴ τοῦ ταύτῃ τείχους ὕπνον
ἐκ περιτροπῆς τῶν ἄλλων αἱρουμένων ἐπέβαλεν. οἵπερ,
ἐπειδὴ ἐντὸς τοῦ περιβόλου ἐγένοντο, καταβαίνουσι
μὲν ἐς πύλας τὰς Ἀσιναρίας, οὐδενὸς σφίσιν ἀντιστατοῦντος,
καὶ τό τε ξύλον πελέκεσι διαφθείρουσιν, ᾧπερ ἐνέρσει τοίχου
ἑκατέρου ἐναρμοσθέντι τὰς πύλας ἐπιζευγνύναι εἰώθεσαν, τά τε σιδήρια
ξύμπαντα, οἷς δὴ τὰς κλεῖς ἀεὶ οἱ φύλακες ἐμβαλλόμενοι ἔκλειόν
τε τὰς πύλας καὶ κατὰ τὴν χρείαν
ἀνέῳγον. οὕτω δὲ τὰς πύλας ἀναπετάσαντες, ᾗπερ
ἐβούλοντο, τῇ πόλει Τουτίλαν τε καὶ τὸν Γότθων
στρατὸν οὐδενὶ πόνῳ ἐδέξαντο. Τουτίλας δὲ αὐτοὺς
ἐνταῦθα ἐς ἕνα χῶρον ξυναγαγὼν σκεδάννυσθαι οὐδαμῆ εἴασεν·
ἔδεισε γὰρ μή τις ἐνέδρα πρὸς τῶν πολεμίων σφίσι ξυμβαίνῃ.
ταραχῆς δὲ, ὡς τὸ εἰκὸς, τῇ πόλει καὶ θορύβου ἐπιπεσόντος οἱ μὲν
πλεῖστοι τῶν Ῥωμαίων στρατιωτῶν διὰ πύλης ἑτέρας ξὺν τοῖς
ἄρχουσιν ἔφευγον, ὥς πη ἑκάστῳ εὐπετὲς γέγονεν,
ὀλίγοι δέ τινες ξὺν Ῥωμαίοις τοῖς ἄλλοις ἐς τὰ ἱερὰ
καταφεύγουσι. τῶν δὲ πατρικίων Δέκιος καὶ Βασίλειος
ξὺν ἑτέροις τισὶν (ἵπποι γὰρ σφίσι παρόντες
ἔτυχον) ξὺν τῷ Βέσσᾳ φυγεῖν ἴσχυσαν. Μάξιμος δὲ
καὶ Ὀλύβριος καὶ Ὀρέστης καί τινες ἄλλοι ἐς τὸν
Πέτρου τοῦ ἀποστόλου νεὼν ἔφυγον. τοῦ μέντοι
δήμου πεντακοσίους ἄνδρας ἀνὰ πᾶσαν τὴν πόλιν
ἀπολελεῖφθαι ξυνέπεσεν, οἵπερ ἐς τὰ ἱερὰ κατέφυγον
μόλις. τῶν γὰρ ἄλλων ἁπάντων οἱ μὲν ἀπιόντες ἤδη
πρότερον ἐς ἑτέρας ᾤχοντο χώρας, οἱ δὲ τῷ λιμῷ
διεφθάρησαν, ὥσπερ μοι ἔμπροσθεν εἴρηται. πολλοὶ
μὲν οὖν Τουτίλᾳ νύκτωρ ἤγγελλον ὅτι δὴ Βέσσας τε
καὶ οἱ πολέμιοι φεύγουσιν. ὁ δὲ χαρίεντα τὸν λόγον
αὐτοὺς εἰρηκέναι εἰπὼν οὐκ εἴα διώκειν. τί γὰρ ἂν
ἥδιον ἀνθρώπῳ γένοιτο, ἔφη, πολεμίων φευγόντων;
Ἐπειδὴ δὲ ἡμέρα τε ἦν ἤδη καὶ οὐδεμία ἔτι ἐνέδρας τινὸς
ὑποψία ἐλέλειπτο, Τουτίλας μὲν ἐς τὸν
Πέτρου νεὼν τοῦ ἀποστόλου εὐξόμενος ᾔει, Γότθοι
δὲ τοὺς παραπεπτωκότας διέφθειρον. ἀπέθανόν τε
τούτῳ τῷ τρόπῳ τῶν μὲν στρατιωτῶν ἓξ καὶ εἴκοσι,
τοῦ δὲ δήμου ἑξήκοντα. ἐπεὶ δὲ ὁ Τουτίλας ἀφίκετο
ἐς τὸ ἱερὸν, Πελάγιος αὐτῷ ἐς ὄψιν ἦλθε τὰ Χριστιανῶν
λόγια ἐν ταῖς χερσὶ φέρων, παντί τε τρόπῳ τὴν ἱκεσίαν προτεινόμενος
„Φείδου τῶν σῶν, ὦ δέσποτα“
εἶπε. καὶ ὃς ἐπιτωθάζων τε καὶ ἐνδιαθρυπτόμενος
ἔφη „Νῦν με, ὦ Πελάγιε, ἱκετεύσων ἐλήλυθας.“ „Ὅτε
„με“ ὁ Πελάγιος ἀπεκρίνατο „δοῦλον σὸν ὁ θεὸς εἶναι
„πεποίηκεν. ἀλλὰ δούλων τῶν σῶν τὸ λοιπὸν, ὦ δέσ„ποτα, φείδου.“
ταύτην ὁ Τουτίλας τὴν ἱκεσίαν
δεξάμενος ἀπεῖπε Γότθοις μηδένα τὸ λοιπὸν ἀποκτιννύναι
τῶν πάντων Ῥωμαίων, ἀλλὰ τῶν χρημάτων αὐτῷ
μὲν τὰ τιμιώτατα ἐξελεῖν, τὰ δὲ ἄλλα σφίσιν αὐτοῖς
κατ´ ἐξουσίαν ληΐζεσθαι. πολλὰ μὲν οὖν ἐν ταῖς πατρικίων
οἰκίαις εὗρε, πάντων δὲ μάλιστα οὗπερ ὁ Βέσσας
κατέλυε. τὰς γὰρ ἀνοσίας, ὥς γε δεδήλωται, τοῦ
σίτου τιμὰς ὁ κακοδαίμων Τουτίλᾳ ἤθροιζεν. οὕτω
τε περιέστη τοῖς τε ἄλλοις Ῥωμαίοις καὶ τοῖς ἐκ τῆς
συγκλήτου βουλῆς καὶ οὐχ ἥκιστα Ῥουστικιανῇ, τῇ
Βοετίου μὲν γαμετῇ γενομένῃ, παιδὶ δὲ Συμμάχου,
καὶ τὴν οὐσίαν ἀεὶ τοῖς δεομένοις προϊεμένῃ, δούλων
τε καὶ ἀγροίκων ἀμπεχομένοις ἱμάτια, πρὸς τῶν πολεμίων
ἄρτον ἢ ἄλλο τι τῶν ἀναγκαίων αἰτουμένοις
βιοῦν. ἔς τε τὰς οἰκίας περιιόντες καὶ τὰς θύρας ἐς
ἀεὶ κόπτοντες τροφὴν διδόναι σφίσιν ἐδέοντο, οὐ
φέροντος αὐτοῖς αἰσχύνην τοῦ ἔργου. καὶ Γότθοι μὲν
Ῥουστικιανὴν κτείνειν ἐν σπουδῇ ἐποιοῦντο, ἐπικαλοῦντες
ὅτι δὴ χρήματα προϊεμένη τοῖς τοῦ Ῥωμαίων
στρατοῦ ἄρχουσι τὰς Θευδερίχου εἰκόνας διαφθείρειε,
τοὺς φόνους ἀμυνομένη Συμμάχου τε τοῦ πατρὸς καὶ
Βοετίου τοῦ ξυνοικήσαντος. Τουτίλας δὲ οὐδὲν ἄχαρι
παθεῖν αὐτὴν ξυνεχώρησεν, ἀλλ´ αὐτήν τε καὶ τὰς
ἄλλας ἁπάσας ὕβρεως ἐκτὸς διεφύλαξε, καίπερ Γότθων
ἐς κοίτην ὡς μάλιστα ἐφιεμένων αὐταῖς ξυνελθεῖν.
διόπερ αὐτῶν οὐδεμιᾷ ἐς τὸ σῶμα ὑβρίσθαι ξυνέβη
οὔτε ἀνδρὶ ξυνοικούσῃ οὔτε παρθένῳ ἢ χήρᾳ οὔσῃ,
μέγα τε κλέος ἐπὶ σωφροσύνῃ ἐκ τούτου τοῦ ἔργου
Τουτίλας ἔσχε.
|
|
Traduction française :
| [7,20] CHAPITRE XX.
1. BESSAS continuait de s'enrichir, en vendant son blé plus cher de jour en jour, et en augmentant toujours le prix, à mesure que la nécessité des acheteurs augmentait. Comme il donnait tous ses soins à ce commerce, il se souciait fort peu de la sûreté de la ville. Les soldats s'abandonnèrent à la licence ; il y en avait peu qui gardaient les murailles, et ceux qui les gardaient, le faisaient avec négligence, parce qu'ils n'avaient point d'officier qui veillât sur eux, qui les visitât, ni qui fît la ronde. De plus il n'y avait point d'habitants qui fissent garde avec les soldats, parce qu'il n'en restait qu'un petit nombre, et que ce petit nombre était abattu de fatigues et de misères.
2. Quatre Isauriens qui gardaient les murailles ayant pris l'occasion d'une nuit qu'ils étaient en faction, et que leurs compagnons se reposaient, descendirent du haut des créneaux, le long d'une corde, et allèrent offrir à Totila de l'introduire dans Rome, et l'assurèrent que l'entreprise était aisée. Après les avoir loués, il leur avait promis récompense, s'ils exécutaient ce qu'ils proposaient, il envoya avec eux deux de ses gens, pour voir le lieu par où ils voulaient faire entrer l'armée. Les Isauriens les menèrent, et les firent monter par la corde, sans que personne les vît, et les prièrent de rapporter à Totila, combien il était facile d'entrer dans Rome, et d'en sortir par cet endroit. Bien que Totila fût fort aise de cet avis, néanmoins il n'y ajouta pas une entière créance. Les Isauriens étant revenus quelques jours après pour l'exciter à exécuter le dessein, il envoya avec eux d'autres personnes pour tout considérer, et tout examiner avec loin. Quand ces personnes furent de retour, ils lui rapportèrent la même chose que les premiers. Dans le même temps des soldats qui étaient sortis de la ville, pour découvrir ce que faisaient les ennemis, rencontrèrent dix Goths, qu'ils menèrent à Bessas, qui leur demanda aussitôt, quel dessein avait Totila. Ils lui répondirent qu'il espérait se rendre bientôt maître de Rome, par l'intelligence qu'il avait avec des Isauriens, car l'affaire était déjà divulguée. Bessas et Conon négligèrent cet avis. Les Isauriens vinrent une troisième fois exhorter Totila d'accomplir ce qu'ils lui avaient proposé. Il envoya encore avec eux un de ses parents, et quelques soldats, qui à leur retour furent cause qu'il se détermina enfin à entreprendre l'affaire. Il fit donc prendre les armes à ses soldats, et les mena au commencement de la nuit vis-à-vis de la porte Asinaria. Quand il y fut arrivé, il commanda à quatre Goths des plus robustes et des plus courageux de monter avec les Isauriens, car on avait pris le temps que c'était à eux à veiller, et à leurs compagnons à dormir. Étant donc entrés sans trouver de résistance, ils rompirent avec des haches la barre qui tenait les battants de la porte Asinaria, détachèrent les ferrures, et reçurent l'armée des Goths dans la Ville.
5. Totila, qui appréhendait quelque piège, ne permit pas à ses gens de se séparer. Rome ayant été remplie de tumulte en un instant, les soldats de la garnison s'enfuirent par une autre porte, avec la plupart des habitants. Quelques-uns des Patrices, qui avaient des chevaux, comme Décius et Basile, furent compagnons de fuite de Bessas : Maxime, Olybrius, et Oreste se sauvèrent dans l'église de St-Pierre. Il ne restait plus de tout le peuple que cinq cents personnes, à qui les temples servirent d'asile. Les autres, ou s'étaient retirés, ou étaient morts de faim. Plusieurs étant venus, avertir Totila que Bessas se sauvait à la faveur de la nuit, il en témoigna de la joie, et défendit de le poursuivre, disant que c'était un des plus grands plaisirs qui pût arriver à un homme, que de voir fuir son ennemi.
4. Quand le jour parut, et qu'il n'y eut plus d'embuscade à appréhender, il entra dans l'église de Saint Pierre, pour y faire la prière. Les Goths passèrent au fil de l'épée ce qu'ils trouvèrent, savoir vingt-cinq soldats et soixante personnes du peuple. Pélage se présenta dans l'église devant Totila, tenant le livre des Évangiles entre les mains, et lui dit: Seigneur, pardonnez à vos serviteurs. Totila le raillant, lui répondit: Pélage, vous êtes donc maintenant suppliant. Je le suis, répliqua Pélage, parce qu'il a plu à Dieu de me rendre votre sujet ; mais, Seigneur, faites la grâce à vos sujets de leur pardonner. Totila lui accorda la prière, et défendit de tuer aucun Romain. Il se réserva tout ce qu'il y avait de plus précieux, et abandonna le reste aux soldats. Il trouva de grandes richesses dans les maisons des Patrices, et surtout dans celle de Bessas, qui avait amassé par cette malheureuse vente du blé, des trésors immenses pour son ennemi. Les plus considérables d'entre les Romains, des Sénateurs, Rusticienne même, qui était fille de Symmaque, et veuve de Boèce, et qui avait été autrefois si libérale de ses biens aux pauvres, n'étaient vêtus tous que de méchants habits, plus propres à des paysans, ou à des esclaves, qu'à des personnes de qualité. Ils couraient par toute la ville en ce déplorable équipage, demandant du pain de porte en porte à leurs ennemis. Les Goths souhaitaient que l'on fît mourir Rusticienne, et l'accusaient d'avoir répandu de l'argent parmi le peuple, pour abattre les statues de Théodoric, en haine de ce qu'il avait tué Boèce et Symmaque; mais Totila la protégea, et empêcha qu'elle, et les autres Dames reçussent la moindre injure, quoique les Goths eussent grande passion d'attenter à leur honneur. Ni veuve, ni femme mariée, ni fille n'eurent aucune violence ; ce qui sans doute fut fort glorieux au vainqueur.
|
|
