[7,15] Βασιλεὺς μὲν ταῦτα ἅπερ μοι δεδήλωται ἔπρασσεν. ἐν τούτῳ δὲ Βελισάριος Βαλεντῖνόν τε καὶ τῶν δορυφόρων τῶν αὑτοῦ ἕνα, Φωκᾶν ὄνομα, διαφερόντως ἀγαθὸν τὰ πολέμια, ξὺν στρατεύματι ἐς τὸν Ῥωμαίων λιμένα ἔπεμψεν, ἐφ´ ᾧ τό τε ἐν Πόρτῳ φρούριον ξυμφυλάξουσι τοῖς ἐνταῦθα φρουροῖς, ὧνπερ Ἰννοκέντιος ἦρχε, καὶ ὅπη ἂν σφίσι δυνατὰ ᾖ ἐπεκδρομὰς ποιούμενοι ξυνταράξουσι τὸ τῶν πολεμίων στρατόπεδον. οἱ μὲν οὖν ἀμφὶ Βαλεντῖνόν τε καὶ Φωκᾶν πέμψαντες λάθρα ἐς Ῥώμην σημαίνουσι Βέσσᾳ ὡς αὐτίκα δὴ ἐπιέναι τῶν ἐναντίων τῷ χαρακώματι ἐκ τοῦ αἰφνιδίου μέλλουσι· δεήσει οὖν καὶ αὐτὸν τῶν ἐν Ῥώμῃ στρατιωτῶν τοὺς μαχιμωτάτους ἀπολεξάμενον, ἡνίκα αἴσθηται τῆς ἐπιδρομῆς, βοηθεῖν δρόμῳ, ὅπως τι καὶ δρᾶν τοὺς βαρβάρους ἑκάτεροι δυνήσονται μέγα. Βέσσᾳ δὲ ταῦτα οὐδαμῆ ἤρεσκε, καίπερ ἐς τρισχιλίους στρατιώτας ξὺν αὑτῷ ἔχοντι. διὸ δὴ καὶ Βαλεντῖνός τε καὶ Φωκᾶς ξὺν πεντακοσίοις ἐκ τοῦ ἀπροσδοκήτου ἐπισκήψαντες τῷ τῶν πολεμίων στρατοπέδῳ ὀλίγους μέν τινας ἔκτειναν, αἴσθησίς τε τοῦ ἐνθένδε θορύβου τοῖς πολιορκουμένοις ταχὺ γέγονεν. ὡς δὲ οὐδεὶς ἐκ τῆς πόλεως ἐπεξῄει, κατὰ τάχος ἐς τὸν λιμένα κακῶν παντάπασιν ἀπαθεῖς ἀνεχώρησαν. πέμψαντές τε παρὰ Βέσσαν αὖθις ᾐτιῶντο μὲν ὄκνησίν τινα οὐ δέον αὐτῷ ἐμπεπτωκέναι, ἰσχυριζόμενοι δὲ ὡς ὀλίγῳ ὕστερον ἑτέραν ἐπεκδρομὴν ἐς τοὺς πολεμίους ποιήσονται παρεκάλουν καὶ αὐτὸν ἐς καιρὸν τοῖς βαρβάροις ἐπιθέσθαι δυνάμει τῇ πάσῃ. ὁ δὲ οὐδέν τι ἧσσον τὸ μὴ τοῖς ἐναντίοις ἐπεξιόντα διακινδυνεύειν ἀπεῖπεν. οἱ μέντοι ἀμφὶ Βαλεντῖνόν τε καὶ Φωκᾶν ξὺν στρατῷ πλείονι τοῖς πολεμίοις ἐμπεσεῖσθαι διενοοῦντο καὶ ἐν παρασκευῇ ἤδη ἐγένοντο. στρατιώτης δέ τις ὑπὸ Ἰννοκεντίῳ ταττόμενος αὐτόμολος παρὰ Τουτίλαν ἥκων ἀγγέλλει ὡς ἡμέρᾳ τῇ ἐπιγενησομένῃ ἔφοδος ἐκ τοῦ Πόρτου ἐπ´ αὐτοὺς ἔσται. καὶ ὃς τῶν χωρίων ὅσα ἐπιτηδείως ἐς τοῦτο εἶχεν, ἐνέδραις ἔγνω προλοχίζειν ἀνδρῶν μαχίμων. οὗ δὴ τῇ ὑστεραίᾳ Βαλεντῖνός τε καὶ Φωκᾶς ξὺν τοῖς ἑπομένοις ἐμπεπτωκότες τούς τε πλείστους ἀποβάλλουσι καὶ αὐτοὶ θνήσκουσιν. ὀλίγοι δέ τινες μόλις διαφυγόντες ἐς τὸν Πόρτον κομίζονται. Τότε καὶ Βιγίλιος, ὁ τῆς Ῥώμης ἀρχιερεὺς, ἐν Σικελίᾳ διατριβὴν ἔχων ναῦς ὅτι πλείστας σίτου ἐμπλησάμενος ἔπεμψεν, οἰόμενος ὅτῳ δὴ τρόπῳ τοῖς τὰ φορτία παραπέμπουσιν ἐς τὴν Ῥώμην ἐσιτητὰ εἶναι. αἱ μὲν οὖν νῆες αὗται ἔπλεον ἐπὶ τὸν Ῥωμαίων λιμένα, αἰσθόμενοι δὲ οἱ πολέμιοι χρόνῳ τε βραχεῖ προτερήσαντες ἐν τῷ λιμένι ἐγένοντο καὶ τῶν τειχῶν ἐντὸς σφᾶς αὐτοὺς ἔκρυψαν, ὅπως, ἐπειδὰν τάχιστα αἱ νῆες ἐνταῦθα κατάρωσι, κρατήσωσιν αὐτῶν οὐδενὶ πόνῳ. ὅπερ κατιδόντες ὅσοι φρουρὰν ἐν Πόρτῳ εἶχον, ἔς τε τὰς ἐπάλξεις ἀνέβαινον ἅπαντες καὶ τὰ ἱμάτια σείοντες τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶ σημαίνειν ἐβούλοντο μὴ πρόσω ἰέναι, ἀλλ´ ἑτέρωσε, ὅπη παρατύχῃ, ἐκτρέπεσθαι. οἱ δὲ τῶν ποιουμένων οὐ ξυνιέντες, ἀλλὰ χαίρειν τε τοὺς ἐν τῷ Πόρτῳ Ῥωμαίους οἰόμενοι καὶ σφᾶς ἐπὶ τὸν λιμένα παρακαλεῖν, τοῦ πνεύματος αὐτοῖς ἐπιφόρου ὄντος, ἐντὸς τοῦ λιμένος κατὰ τάχος ἐγένοντο. ἔπλεον δὲ ταῖς ναυσὶν ἄλλοι τε Ῥωμαίων πολλοὶ καί τις ἐπίσκοπος Βαλεντῖνος ὄνομα. ἔκ τε τῶν ἐνεδρῶν ἀναστάντες οἱ βάρβαροι τῶν πλοίων ἁπάντων οὐδενὸς ἀμυνομένου ἐκράτησαν. καὶ τὸν μὲν ἐπίσκοπον ζωγρήσαντες παρὰ τὸν Τουτίλαν ἤγαγον, τοὺς δὲ ἄλλους ἅπαντας ἔκτειναν, καὶ τὰς ναῦς σὺν τοῖς φορτίοις ἐφέλκοντες ᾤχοντο. τούτου ὁ Τουτίλας ἀνεπυνθάνετο τοῦ ἱερέως ὅσα ἐβούλετο, ἐπενεγκών τε αὐτῷ, ὅτι δὴ ὡς ἥκιστα ἀληθίζεται, ἄμφω τὼ χεῖρε ἀπέκοψε. ταῦτα μὲν δὴ οὕτω γενέσθαι τετύχηκε. καὶ ὁ χειμὼν ἔληγε, καὶ τὸ ἑνδέκατον ἔτος ἐτελεύτα τῷ πολέμῳ τῷδε, ὃν Προκόπιος ξυνέγραψε.

[7,15] CHAPITRE XV. 1. PENDANT que l'Empereur était occupé à tout ce que je viens de raconter, Bélisaire envoya au port de Rome, Valentin et Phocas, qui était un de ses gardes, et qui était fort habile en matière de guerre, afin d'en garder le fort, conjointement avec Innocent qui y commandait, et d'incommoder les Goths par des courses. Valentin et Phocas envoyèrent à Rome avertir Bessas, qu'ils étaient prêts d'attaquer le camp des Goths, et le prier de le faire aussi attaquer par les plus courageux de ses soldats, afin de fondre en même temps sur eux de deux cotés. Bien que Bessas eût trois mille hommes dans sa garnison, il n'eut pas néanmoins la volonté d'en envoyer alors contre l'ennemi. Valentin et Phocas firent seuls irruption, à la tête de cinq cents hommes, et tuèrent quelques-uns des ennemis, mais comme ils virent qu'il ne sortait point de parti de Rome, ils se retirèrent dans leur fort. Ils envoyèrent le plaindre à Bessas de sa négligence, et le prier de sortir avec toutes les forces sur le soir, et l'assurer qu'ils fondraient en même temps sur l'ennemi. Bessas refusa d'exposer les troupes à la campagne. Valentin et Phocas étaient résolus d'attaquer les Goths avec un plus grand nombre de soldats, et ils étaient quasi prêts de sortir, lorsqu'un soldat de Bessas en alla avertir Totila, qui posa aussitôt en embuscade les meilleurs de ses hommes. Ainsi Valentin et Phocas tombèrent dans le piège, et y périrent misérablement, avec la plupart de leurs troupes. 2. Dans le même temps, Virgile, évêque de Rome, envoya plusieurs vaisseaux chargés de blé, dans l'opinion qu'il eut, que ceux qui les conduisaient, auraient assez d'adresse pour les faire aborder au port ; mais les Barbares en ayant eu avis, y entrèrent les premiers, et se cachèrent au pied des murailles, afin de prendre les vaisseaux, au moment qu'ils arriveraient. La garnison du port s'étant aperçue du dessein des ennemis, monta au haut des murailles, et remua des habits, pour faire signe aux matelots de ne pas avancer dans le port, et d'aller plutôt en tout autre endroit: mais comme ils ne comprenaient pas l'intention des soldats, et qu'ils croyaient plutôt qu'ils remuaient leurs habits en signe de joie, ils furent poussés dans le port par le vent qu'ils avaient en poupe. Il y avait plusieurs Romains sur ces vaisseaux, et entre autres, un évêque nommé Valentin. Les Barbares étant sortis de l'endroit où ils s'étaient cachés, prirent les vaisseaux sans résistance, conduisirent l'évêque devant Totila, et firent passer les autres par le tranchant de l'épée 3. Totila ayant interrogé l'évêque sur certaines choses qu'il souhaitait de savoir, et l'ayant convaincu de ne pas dire la vérité, il lui fit couper les deux mains. Cette action arriva à la fin de l'hiver, qui fut aussi la fin de la onzième année de la guerre que Procope écrit.